Trẻ bị táo bón lâu ngày có sao không? Nguyên nhân & Cách xử lý

1. Bé bị táo bón lâu ngày là tình trạng gì?

Trẻ bị táo bón lâu ngày là tình trạng táo bón mãn tính, kéo dài trong vài tuần, thậm chí vài tháng, khiến trẻ đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần với phân khô, cứng và gây đau đớn. Tình trạng này còn được gọi là táo bón kéo dài ở trẻ em, đòi hỏi sự quan tâm và can thiệp đúng cách từ cha mẹ.

Theo một nghiên cứu được đăng trên Học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ AAFP (American Academy of Family Physicians), táo bón ảnh hưởng đến 30% trẻ em trên toàn thế giới. Tình trạng này thường thoáng qua và có thể tự khỏi, tuy nhiên bé bị bón lâu ngày ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe và tâm lý của trẻ nên cha mẹ cần chú ý.

Tình trạng trẻ nhỏ bị táo bón lâu ngày có thể xảy ra ở nhiều độ tuổi, phổ biến là các giai đoạn sau:

• Giai đoạn ăn dặm (6 - 12 tháng tuổi): Ở thời điểm này, trẻ đang làm quen với các loại thực phẩm mới (ngoài sữa mẹ/ sữa công thức) trong khi hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn thiện nên dễ bị táo bón. Bên cạnh đó, nếu khẩu phần ăn dặm giàu đạm ít chất xơ hoặc trẻ không được uống đủ nước cũng có thể dẫn đến táo bón.
• Giai đoạn tập đi vệ sinh (2 - 3 tuổi): Một số trẻ có thể do chưa quen với việc ngồi bô, dẫn đến tâm lý nhịn đi vệ sinh và gây ra táo bón.
• Giai đoạn đi học (mẫu giáo, tiểu học): Sự thay đổi môi trường, thói quen sinh hoạt hoặc việc ngại đi vệ sinh ở trường cũng là nguyên nhân phổ biến khiến trẻ con bị táo bón lâu ngày.

2. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị bón lâu ngày

Cha mẹ có thể dễ dàng nhận biết tình trạng trẻ bị bón lâu ngày qua các dấu hiệu sau:

• Trẻ đi tiêu dưới 3 lần mỗi tuần.
• Phân khô, cứng, vón cục thành những viên nhỏ như phân dê hoặc thành một khối lớn, rắn chắc.
• Trẻ phải rặn nhiều, gồng mình, mặt đỏ bừng và tỏ ra đau đớn, quấy khóc khi đi vệ sinh.
• Trẻ thường xuyên than phiền về các cơn đau bụng âm ỉ, đầy hơi, chướng bụng.
• Trẻ có biểu hiện trốn tránh, sợ hãi khi được nhắc đi vệ sinh do ám ảnh cảm giác đau rát.
• Có thể xuất hiện một ít phân lỏng, sệt rỉ ra quần lót của trẻ. Đây là dấu hiệu phân lỏng rò rỉ quanh khối phân cứng bị kẹt trong trực tràng.
• Táo bón gây cảm giác đầy bụng, khó chịu khiến trẻ biếng ăn, ăn không ngon miệng và kém hoạt bát.
• Một số trường hợp phân cứng có thể làm rách niêm mạc hậu môn, gây ra các vệt máu tươi trên bề mặt phân hoặc giấy vệ sinh.

3. Vì sao trẻ bị táo bón lâu ngày? Nguyên nhân trẻ em bị táo bón kéo dài

Trẻ em táo bón lâu ngày có thể do nhiều nguyên nhân liên quan đến chế độ dinh dưỡng thiếu chất xơ, uống ít nước, trẻ ít vận động, nhịn đi vệ sinh, hoặc do bệnh lý. Việc xác định đúng nguyên nhân là bước đầu tiên và quan trọng nhất để giúp trẻ khắc phục tình trạng này.

3.1. Khẩu phần ăn thiếu chất xơ, uống ít nước

Chất xơ đóng vai trò quan trọng giúp làm mềm phân và hỗ trợ nhu động ruột hoạt động trơn tru. Vì vậy, khi khẩu phần ăn của trẻ thiếu thực phẩm chứa chất xơ (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt,...) phân sẽ trở nên khô cứng và khó di chuyển trong ruột. Đồng thời, việc uống không đủ nước cũng làm giảm độ mềm của phân, khiến tình trạng táo bón ở trẻ ngày càng trầm trọng hơn.

3.2. Loại sữa bé đang dùng có chứa đạm biến tính

Không ít trường hợp trẻ bị táo bón bắt nguồn từ việc sử dụng nguồn sữa có đạm bị biến tính, vón cục do trải qua nhiều lần xử lý nhiệt. Loại đạm này khiến hệ tiêu hóa còn non yếu của bé khó hấp thu, từ đó làm tăng nguy cơ táo bón.

3.3. Trẻ ít vận động

Vận động thể chất giúp kích thích nhu động ruột, thúc đẩy quá trình co bóp để đẩy phân ra ngoài một cách dễ dàng. Do đó, nếu con bị táo bón kéo dài khả năng do ít chạy nhảy, vui chơi, hay ngồi nhiều nên làm giảm hoạt động của đường ruột.

3.4. Trẻ bị căng thẳng, lo lắng

Khi trẻ cảm thấy lo lắng, căng thẳng (có thể do mới bắt đầu đi học, thay đổi môi trường hoặc bị áp lực gì đó) thì phản ứng sinh lý cũng bị ảnh hưởng, bao gồm cả hệ tiêu hóa. Theo đó, căng thẳng có thể làm giảm nhu động ruột (ruột hoạt động chậm hơn), làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, từ đó gây khó tiêu và phân lưu lại trong đường ruột lâu hơn, dễ bị khô, cứng.

3.5. Trẻ nhịn đi vệ sinh

Việc trẻ cố nhịn đại tiện (do sợ đau, sợ nhà vệ sinh bẩn, vì đang chơi, hoặc vì lịch sinh hoạt không tiện) là nguyên nhân rất phổ biến dẫn đến táo bón chức năng kéo dài. Khi trẻ nhịn, phân tích tụ trong trực tràng, dần dần khô cứng hơn, lớn hơn, khiến việc đi tiêu lần sau càng khó khăn hơn. Nếu cứ tiếp diễn, có thể hình thành vòng luẩn quẩn khiến trẻ bị bón lâu ngày: Phân khô cứng phải rặn nhiều, trẻ sợ đau nên tiếp tục nhịn.

3.6. Trẻ bị táo bón do bệnh lý

Mặc dù chiếm tỷ lệ thấp, nhưng táo bón lâu ngày ở trẻ em cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý tiềm ẩn. Các vấn đề như phình đại tràng bẩm sinh, suy giáp, hoặc các bệnh liên quan đến thần kinh - cơ có thể ảnh hưởng đến chức năng của ruột. Vì vậy, nếu tình trạng táo bón không cải thiện dù đã thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ.

4. Trẻ bị táo bón lâu ngày có sao không?

Táo bón lâu ngày là một biểu hiện cho thấy sức khỏe đường ruột của trẻ không tốt. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn làm trẻ biếng ăn, chậm tăng cân và nhiều biến chứng khác. Chưa kể, sức khỏe đường ruột không tốt còn ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của cơ thể, bởi 70% hệ miễn dịch biểu mô nằm ở đường ruột. Do đó, khi thấy con có dấu hiệu táo bón, cha mẹ cần tìm cách khắc phục càng sớm càng tốt, để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình phát triển của trẻ.

Nếu không được can thiệp kịp thời, trẻ bị táo bón lâu ngày có thể đối mặt với các biến chứng như:

• Biếng ăn, chậm lớn, suy dinh dưỡng: Táo bón gây đầy bụng, khó tiêu, khiến trẻ ăn không ngon, hấp thu kém, dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất.
• Ảnh hưởng tâm lý: Cảm giác đau đớn, khó chịu và sợ hãi khi đi vệ sinh có thể gây ra stress, ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của trẻ.
• Nứt kẽ hậu môn: Phân quá lớn và cứng có thể làm rách niêm mạc hậu môn, gây chảy máu và đau đớn dữ dội mỗi khi đi tiêu.
• Bệnh trĩ: Việc rặn nhiều và kéo dài làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch ở hậu môn, trực tràng, gây sưng phồng và hình thành búi trĩ.
• Sa trực tràng: Đây là tình trạng một phần của trực tràng bị sa ra ngoài hậu môn do rặn quá mức trong thời gian dài.
• Phình đại tràng: Phân tích tụ lâu ngày làm đại tràng giãn to, mất khả năng co bóp và phản xạ đi tiêu, khiến táo bón càng nặng hơn.
• Tắc ruột: Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất khi khối phân quá lớn gây tắc nghẽn hoàn toàn đường ruột, cần can thiệp y tế khẩn cấp.

5. Làm gì khi bé bị táo bón lâu ngày?

Khi bé bị bón lâu ngày, cha mẹ nên kiên trì áp dụng các giải pháp từ điều chỉnh chế độ ăn uống, thay đổi thói quen sinh hoạt - vận động đến hỗ trợ cải thiện tâm lý,... nhằm giúp hệ tiêu hóa của con hoạt động trở lại bình thường. Cụ thể:

5.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học

Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc điều trị và phòng ngừa táo bón kéo dài ở trẻ em. Tùy vào độ tuổi của trẻ, cha mẹ hãy điều chỉnh chế độ ăn như sau:

- Với trẻ uống sữa hoàn toàn:

• Mẹ cho con bú cần uống đủ nước, ăn nhiều rau xanh và trái cây.
• Với trẻ dùng sữa công thức, mẹ cần đảm bảo pha sữa đúng tỷ lệ, không quá đặc. Nếu nghi ngờ nguyên nhân táo bón là do sữa không hợp, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đổi loại sữa dễ tiêu hóa hơn. Gợi ý, mẹ có thể chọn sữa ít trải qua quá trình gia nhiệt, nhờ đó mà đạm trong sữa sẽ ít bị biến tính, giúp trẻ dễ dàng hấp thu và hạn chế nguy cơ bị táo bón.

- Với trẻ trong thời kỳ ăn dặm:

• Khẩu phần ăn của con nên bổ sung thêm các loại thực phẩm giàu chất xơ như khoai lang, bí đỏ, cà rốt, súp lơ xanh, đu đủ, bơ, lê, mận,...
• Cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày, có thể từ nước lọc, sữa, nước canh, súp,...
• Với trẻ trên 1 tuổi, mẹ có thể cho con uống một lượng nhỏ nước mận trị táo bón, khoảng 100ml/ngày. Nước mận chứa sorbitol và polyphenol có tính nhuận tràng, giúp bổ sung chất lỏng vào ruột để làm phân mềm, dễ đào thải ra ngoài và hỗ trợ giảm táo bón ở trẻ.

- Với trẻ đã qua giai đoạn ăn dặm:

• Phụ huynh khuyến khích trẻ ăn nhiều rau củ quả tươi, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt,...
• Bổ sung sữa chua chứa lợi khuẩn (probiotics) để hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột.
• Hạn chế các thực phẩm khó tiêu, ít chất xơ như đồ ăn nhanh, bánh kẹo ngọt, thực phẩm chiên rán.
• Nhắc nhở trẻ uống đủ nước trong ngày.

5.2. Thay đổi thói quen sinh hoạt, vận động của trẻ

Phụ huynh nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất như đá banh, đạp xe, bơi lội,... khoảng 30 - 60 phút mỗi ngày để tăng cường nhu động ruột. Đồng thời, cha mẹ cần tập cho trẻ thói quen đi vệ sinh vào một khung giờ cố định trong ngày, thường là sau bữa ăn.

Ngoài ra, mẹ có thể kê một chiếc ghế đẩu nhỏ (ghế bậc thang) trước bồn cầu để bé có thể gác chân lên. Điều này giúp bé ngồi đúng tư thế, qua đó hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, ngừa táo bón tái phát.

5.3. Hỗ trợ cải thiện tâm lý của trẻ

Đối với trẻ đang trong giai đoạn tập đi vệ sinh, cha mẹ cần kiên nhẫn và động viên thay vì la mắng, ép buộc. Mẹ có thể biến giờ đi vệ sinh của con thành một hoạt động thú vị bằng cách kể chuyện, hát hoặc khen ngợi khi trẻ hợp tác. Sự đồng hành của cha mẹ sẽ giúp trẻ giải tỏa căng thẳng, không bị cảm giác áp lực khi đi ngoài.

5.4. Massage bụng cho bé

Massage bụng là một phương pháp giúp cải thiện tình trạng trẻ bị táo bón lâu ngày, nhờ tác dụng kích thích tiêu hóa cho trẻ. Theo đó, mẹ có thể dùng các đầu ngón tay xoa nhẹ nhàng quanh rốn của bé theo chiều kim đồng hồ trong khoảng 5 - 10 phút. Thực hiện massage đều đặn 2-3 cho trẻ lần mỗi ngày, đặc biệt là vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc trước khi đi ngủ.

5.5. Cho trẻ tắm nước ấm

Tắm nước ấm có thể giúp các cơ bụng và cơ vòng hậu môn của trẻ được thư giãn, giảm bớt cảm giác đau và căng cứng. Điều này giúp trẻ dễ dàng đi tiêu hơn. Trong lúc tắm, cha mẹ có thể kết hợp massage bụng cho bé để tăng hiệu quả nhé.

5.6. Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Trường hợp các biện pháp trên không hiệu quả, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và tư vấn. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số loại thuốc làm mềm phân hoặc thuốc nhuận tràng an toàn cho trẻ em. Phụ huynh tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng thuốc cho trẻ, vì có thể gây ra các tác dụng phụ làm tình trạng táo bón nghiêm trọng hơn.

6. Những sai lầm cần tránh khi chăm sóc trẻ bị bón lâu ngày

Trong quá trình chăm sóc bé bị táo bón lâu ngày, cha mẹ cần tránh những sai lầm dưới đây để không làm tình trạng của con trở nặng:

• Không tự ý thụt tháo hoặc dùng thuốc nhuận tràng cho trẻ: Việc lạm dụng các phương pháp này có thể làm mất phản xạ đi tiêu tự nhiên của trẻ và gây tổn thương hậu môn.
• Không nên ép trẻ ăn quá nhiều chất xơ đột ngột: Tăng chất xơ quá nhanh mà không uống đủ nước có thể gây đầy hơi và làm táo bón nặng hơn.
• Tránh la mắng, tạo áp lực cho trẻ khi đi vệ sinh: Điều này sẽ gây ra stress, làm trẻ càng sợ hãi và có xu hướng nhịn đi tiêu.
• Nên theo dõi sát sao tình trạng của con, tránh chủ quan cho rằng táo bón là chuyện bình thường: Việc bỏ qua các dấu hiệu ban đầu có thể khiến táo bón ở trẻ trở thành mãn tính và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

7. Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay nếu nhận thấy các dấu hiệu sau:

• Tình trạng táo bón kéo dài hơn 2 tuần và không cải thiện dù đã áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà.
• Trẻ sơ sinh táo bón lâu ngày, đặc biệt là trong tháng đầu sau sinh.
• Trẻ bị đau bụng dữ dội, chướng bụng, không cho chạm vào bụng.
• Trẻ sụt cân hoặc không tăng cân theo biểu đồ tăng trưởng.
• Có máu trong phân, nôn mửa, sốt hoặc trẻ trông mệt mỏi, lừ đừ.

8. Một số câu hỏi thường gặp

Bên cạnh những thông tin trên, nhiều bậc cha mẹ vẫn còn một số thắc mắc cụ thể về tình trạng táo bón lâu ngày ở trẻ em. Dưới đây là giải đáp cho một số câu hỏi thường gặp.

8.1. Trẻ bị táo bón lâu ngày nên ăn gì?

Khi trẻ nhỏ bị táo bón lâu ngày, mẹ nên ưu tiên bổ sung các thực phẩm giàu chất xơ và có tác dụng nhuận tràng tự nhiên như khoai lang, đu đủ, mận, lê, kiwi, rau đay, mồng tơi, sữa chua,... Đồng thời, hãy đảm bảo trẻ uống đủ nước để chất xơ có thể phát huy tối đa tác dụng.

8.2. Vì sao trẻ 3 tuổi bị táo bón kéo dài?

Bé 3 tuổi bị táo bón nhiều ngày thường liên quan đến các yếu tố tâm lý trong giai đoạn tập ngồi bô, như sợ bẩn, sợ nhà vệ sinh. Ngoài ra, ở độ tuổi này, trẻ bắt đầu hình thành sở thích ăn uống riêng, có thể trở nên biếng ăn rau và chỉ thích ăn một vài món, dẫn đến thiếu hụt chất xơ.

8.3. Trẻ sơ sinh táo bón lâu ngày có sao không?

Tình trạng táo bón lâu ngày ở trẻ sơ sinh không chỉ khiến trẻ khó chịu, quấy khóc, bỏ bú mà còn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn nguy hiểm như phình đại tràng bẩm sinh. Do đó, nếu trẻ sơ sinh có dấu hiệu táo bón kéo dài, cha mẹ cần đưa con đi khám bác sĩ ngay để tìm ra nguyên nhân và có hướng xử lý kịp thời.

>> Xem thêm: Trẻ sơ sinh bị táo bón: Triệu chứng, nguyên nhân & giải pháp

Với những chia sẻ trên, chắc hẳn đã giúp mẹ có lời giải đáp trẻ bị táo bón lâu ngày có sao không. Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp cải thiện, mẹ nên chủ động tăng cường đề kháng đường ruột cho con để giúp chiếc bụng “bé” êm khỏe, ngừa táo bón tái phát. Mách nhỏ, Friso chia sẻ rất nhiều kinh nghiệm chăm sóc trẻ hữu ích, mời mẹ xem ngay TẠI ĐÂY, để tích lũy thêm hành trang an tâm đồng hành cùng con lớn khôn vững vàng nhé!