Trẻ sơ sinh bị sốt: Nguyên nhân, dấu hiệu & cách hạ sốt an toàn

1. Nhiệt độ trẻ sơ sinh bao nhiêu là sốt?

Sốt được định nghĩa là khi nhiệt độ cơ thể tăng trên giới hạn bình thường. Theo đó, nhiệt độ bình thường của trẻ sơ sinh khoảng từ 36,5ºC - 37,2ºC (nhiệt độ được cặp nách). Nếu thân nhiệt của trẻ tăng hơn mức này là biểu hiện cho thấy trẻ đang bị sốt. Ngoài ra, trẻ sơ sinh được xem là sốt nếu nhiệt độ đo ở nách vượt quá 37,5 độ C (99.5ºF) hoặc nhiệt độ đo ở hậu môn vượt quá 38 độ C (100.4ºF).

Theo National Library of Medicine (The National Center for Biotechnology Information) có thể phân loại sốt thành các mức độ như sau:

• Sốt nhẹ: Nhiệt độ cơ thể từ 37,3 đến 38 độ C.
• Sốt vừa (trung bình): Nhiệt độ từ 38,1 đến 39 độ C.
• Sốt cao: Nhiệt độ trên 39 độ C, từ 39,1 đến 41 độ C.
• Sốt cực kỳ nguy hiểm: Nhiệt độ cơ thể trên 41 độ C.

2. Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị sốt

Trẻ sơ sinh rất dễ bị sốt do hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn thiện và đề kháng còn yếu, chưa đủ sức chống lại các virus gây bệnh từ môi trường. Chưa kể, tình trạng sốt ở trẻ có thể xuất phát do phản ứng của cơ thể sau khi tiêm chủng, do mọc răng, bé mặc quần áo quá nóng khi nhiệt độ môi trường cao, tác dụng phụ của thuốc, dấu hiệu của một số bệnh lý (viêm họng, viêm phổi, viêm dạ dày ruột,...). Cụ thể:

• Phản ứng sau tiêm chủng: Thân nhiệt tăng nhẹ sau khi bé tiêm vắc xin là phản ứng miễn dịch bình thường của cơ thể.
• Mọc răng: Giai đoạn mọc răng có thể khiến trẻ bị sốt nhẹ, quấy khóc, khó ngủ, chán ăn.
• Mặc quá nhiều quần áo hoặc nóng do thời tiết: Cơ chế điều nhiệt của trẻ chưa hoàn thiện, dễ dẫn đến tăng thân nhiệt khi mặc đồ ấm hoặc khi môi trường quá nóng.
• Dấu hiệu của các bệnh lý: Trẻ sơ sinh bị sốt có thể là triệu chứng của các bệnh thông thường như cảm lạnh, viêm họng, viêm phổi, viêm dạ dày ruột hoặc một số bệnh nghiêm trọng hơn như sốt xuất huyết, sốt rét.
• Nhiễm trùng tại các cơ quan: Trẻ có thể bị sốt khi mắc nhiễm trùng ở tai, họng, phổi, da, đường tiểu hoặc thận.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể làm trẻ sốt như phản ứng phụ; cha mẹ nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn xử trí an toàn.

3. Dấu hiệu sốt ở trẻ sơ sinh là gì?

Khi bé sơ sinh bị sốt, dấu hiệu đầu tiên thường là cơ thể nóng lên. Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý rằng không phải lúc nào thân nhiệt tăng cũng đồng nghĩa với sốt, bởi nhiệt độ của trẻ có thể dao động tự nhiên (thường cao hơn vào buổi chiều và thấp hơn vào buổi sáng). Ngoài ra, bé còn có thể xuất hiện thêm các triệu chứng đi kèm như:

• Ngủ kém, hay giật mình, khó ngủ sâu.
• Bú ít hoặc bỏ bú và quấy khóc nhiều.
• Mệt mỏi, uể oải, ít vận động.
• Cơ thể bị co giật.
• Giảm linh hoạt, ít cử động hơn thường ngày.
• Ngủ li bì, khó đánh thức.
• Nôn ói, tiêu chảy.
• Ho, thở khó hoặc thở mệt.

4. Cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt

Theo dõi thân nhiệt là cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt tốt nhất. Tuy nhiên để hạn chế sai lệch và đảm bảo kết quả chính xác, mẹ không nên tự ý quy đổi nhiệt độ giữa các vị trí đo (ví dụ: cộng thêm 0,5°C cho nhiệt độ đo ở nách). Thay vào đó, hãy sử dụng giá trị nhiệt độ thực tế từ vị trí đo cụ thể, kết hợp đo thêm thân nhiệt ở các vùng - bộ phận khác nhau của trẻ.

Ngoài ra, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo, việc kiểm tra bao nhiêu độ là sốt ở trẻ sơ sinh nên được đo bằng nhiệt kế kỹ thuật số hoặc máy đo nhiệt độ hồng ngoại dành cho bé. Không nên sử dụng nhiệt kế thủy ngân để tránh nguy cơ tiếp xúc với thủy ngân và ngộ độc nếu bị vỡ.

Dưới đây là các phương pháp đo thân nhiệt phổ biến và hướng dẫn thực hiện chi tiết:

4.1. Phương pháp đo thân nhiệt ở hậu môn

Cha mẹ thực hiện cách làm như sau:

• Cho trẻ nằm úp sấp vào lòng người lớn.
• Bôi trơn phần cuối nhiệt kế với một ít vaseline hoặc dầu massage.
• Đưa nhẹ nhàng nhiệt kế vào bên trong hậu môn của trẻ khoảng 2,5cm, giữ cố định.
• Khoảng 1 phút sau, bạn sẽ nghe thấy tiếng bíp thì lấy ra và đọc nhiệt độ hiển thị.
• Khi nhiệt độ ở hậu môn đo được > 38ºC (100,4ºF) nghĩa là trẻ bị sốt.

Lưu ý: Mẹ luôn vệ sinh nhiệt kế sạch sẽ trước khi đo và không dùng nhiệt kế đo ở miệng để đo hậu môn và ngược lại.

4.2. Phương pháp đo thân nhiệt ở miệng

Cha mẹ thực hiện đo thân nhiệt ở miệng của trẻ theo các hướng dẫn sau:

• Làm sạch nhiệt kế bằng xà bông và nước sạch.
• Đặt phần đầu nhiệt kế vào dưới lưỡi của trẻ, đảm bảo nhiệt kế cố định, giữ cho môi trẻ được kín xung quanh nhiệt kế.
• Giữ nguyên nhiệt kế thủy ngân trong 3 phút hoặc nhiệt kế điện tử trong vòng 1 phút.
• Khi nhiệt độ ở miệng đo được > 37,5ºC (tương đương 99.5ºF) nghĩa là trẻ bị sốt.

Lưu ý: Để đảm bảo kết quả chính xác nhất khi đo thân nhiệt ở miệng, mẹ không nên thực hiện khi trẻ đã ăn và uống đồ nóng trong vòng 30 phút.

4.3. Phương pháp đo thân nhiệt ở nách

Để đo thân nhiệt ở nách, cha mẹ thực hiện theo các bước sau:

• Lau khô nách của trẻ và đặt nhiệt kế ở kẽ nách.
• Giữ nguyên nhiệt kế thủy ngân trong 4 - 5 phút, nhiệt kế điện tử trong 1 phút đến khi phát ra tiếng bíp.
• Khi nhiệt độ ở nách đo được > 37,2ºC (tương đương 99ºF) nghĩa là trẻ bị sốt.

Lưu ý: Khi thực hiện đo nhiệt độ ở nách, mẹ nên điều chỉnh sao cho nhiệt kế được ép sát vào nách và đảm bảo kẹp đúng giữa phần da.

4.4. Phương pháp đo thân nhiệt ở tai

Cách đo thân nhiệt ở tai cho trẻ như sau:

• Sử dụng nhiệt kế đo tai đặc biệt, lắp đầu dò vào nhiệt kế và bật lên theo hướng dẫn.
• Kéo nhẹ vành tai ra ngoài, đẩy nhiệt kế từ từ vào ống tai.
• Nhấn nút đọc và chờ thông báo xong của nhiệt kế.
• Tháo nhiệt kế cẩn thận và đọc nhiệt độ đo được.
• Khi nhiệt độ ở tai đo được > 38ºC (tương đương 100,4ºF ) nghĩa là trẻ bị sốt.

Lưu ý: Đo nhiệt độ ở tai chỉ áp dụng cho trẻ > 6 tháng tuổi. Nếu trẻ vừa mới ở ngoài lạnh vào, cha mẹ nên đợi thêm 15 phút rồi mới đo thân nhiệt.

4.5. Phương pháp đo thân nhiệt ở trán

Đo thân nhiệt ở trán bằng máy hồng ngoại là phương pháp nhanh chóng và tiện lợi. Cách thực hiện như sau:

• Đặt đầu dò hồng ngoại hướng vào giữa trán của trẻ, giữ khoảng cách 1 - 3 cm.
• Nhấn nút đo và giữ nguyên vị trí trong 1 - 3 giây.
• Kết quả sẽ hiển thị ngay trên màn hình.

Lưu ý: Cha mẹ không nên dùng tay sờ trán để ước lượng nhiệt độ, vì phương pháp này thiếu chính xác.

5. Trẻ sơ sinh bị sốt có nguy hiểm không?

Tình trạng sốt được xem là một phản ứng có lợi của cơ thể nhằm tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Do đó, nếu bé chỉ bị sốt nhẹ (khoảng từ 37,5ºC đến hơn 38ºC), cha mẹ có thể theo dõi tại nhà và áp dụng các cách chăm sóc bé sơ sinh bị sốt. Nhưng cha mẹ cần lưu ý, không tự ý cho trẻ uống thuốc hạ sốt (đặc biệt là aspirin) khi chưa có chỉ định của bác sĩ (bởi trẻ có nguy cơ ngộ độc Paracetamol khi dùng 30mg/kg/lần hay 60mg/kg/24 giờ, hoặc dùng liều cao kéo dài).

Song song đó, cha mẹ vẫn nên theo dõi biểu hiện của trẻ thường xuyên, bởi đôi khi trẻ dưới 6 tháng tuổi bị sốt có thể xảy ra co giật và nhiều triệu chứng nguy hiểm khác. Trẻ bị sốt cao co giật thường diễn ra chưa đến 1 phút với các dấu hiệu như đảo mắt, cơ thể cứng, co giật, da sẫm màu hơn bình thường…

6. Nên làm gì khi trẻ sơ sinh bị sốt? 6 cách chăm sóc cha mẹ cần biết

Không ít cha mẹ bối rối không biết trẻ sơ sinh bị sốt phải làm sao? Trước tiên, cha mẹ cần bình tĩnh quan sát các dấu hiệu khi trẻ sốt có gì bất thường không. Với trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi, mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ kiểm tra và chăm sóc theo đúng chỉ định. Còn với bé trên 1 tháng tuổi, nếu con có các biểu hiện sốt nhẹ, mẹ có thể thực hiện một số cách sau để giảm nhẹ tình trạng sốt:

6.1. Lau mát cho trẻ

Tích cực làm mát là một trong những cách hạ sốt cho bé sơ sinh tại nhà hiệu quả mà cha mẹ nên biết. Theo đó để thực hiện cách lau người hạ sốt cho trẻ sơ sinh, cha mẹ chỉ cần nhúng vài chiếc khăn với nước ấm, vắt ráo nước rồi đắp lên 2 bên nách và háng, dùng khăn khác nhúng nước ấm lau khắp người. Thực hiện nhiều lần như vậy cho đến khi nhiệt độ của trẻ hạ xuống mức bình thường (37ºC).

6.2. Bổ sung chất lỏng cho trẻ

Tình trạng sốt có thể khiến cho cơ thể của trẻ mất nước. Vì vậy, lúc này cha mẹ cần bổ sung chất lỏng cho con, nhằm hạn chế triệu chứng mất nước. Tuy nhiên, mẹ chỉ nên bổ sung nước lọc cho trẻ trên 6 tháng tuổi, với trẻ dưới 6 tháng tuổi thì tiếp tục cho bú mẹ hoặc sữa công thức để đảm bảo an toàn. Về cách thức uống, cha mẹ nên cho trẻ uống từ từ, mỗi 15 - 20 phút/ lần và một vài thìa mỗi lần.

6.3. Tạo môi trường thông thoáng

Một trong các cách hạ sốt cho trẻ sơ sinh hiệu quả là để trẻ nằm nghỉ trong không gian thoáng mát, sạch sẽ, tránh gió lùa và hạn chế người tiếp xúc xung quanh. Tuy nhiên, cha mẹ cũng không nên để bé ở phòng quá kín, thiếu lưu thông không khí, vì điều này không những không giúp hạ sốt mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh khác.

6.4. Tích cực cho trẻ nghỉ ngơi

Trẻ bị bệnh thường sẽ mệt mỏi và khó chịu. Việc nghỉ ngơi sẽ giúp cho con được phục hồi sức khỏe và khỏi bệnh nhanh hơn. Cha mẹ nên cho con nghỉ ngơi nhiều nhất có thể, tuy nhiên không nên ép buộc con đi ngủ khi trẻ chưa muốn.

6.5. Cho trẻ mặc quần áo mỏng, nhẹ

Thân nhiệt của trẻ bị sốt thường tăng rất cao, nếu mặc quá nhiều quần áo hoặc dùng vải dày sẽ khiến nhiệt khó thoát ra ngoài. Trong đó cách giúp trẻ sơ sinh hạ sốt nhanh là thay cho bé những bộ quần áo mỏng, nhẹ, có khả năng thấm hút tốt và thay thường xuyên. Đồng thời, tránh để trẻ mặc đồ ướt vì có thể khiến bé bị ớn lạnh và sốt cao hơn.

>> Xem thêm: Mách mẹ cách phòng ngừa và chăm sóc trẻ bị cảm lạnh

6.6. Chườm ấm

Chườm ấm cũng là cách hạ sốt nhanh cho trẻ sơ sinh tại nhà mẹ có thể áp dụng. Khi chườm ấm cho trẻ, mẹ nên dùng nước khoảng 37°C. Sau đó, mẹ thấm khăn sạch vào nước ấm rồi đắp lên các vị trí như trán, nách, bẹn hoặc tiến hành chườm vuốt.

Mẹ cũng có thể lau từ trán xuống nách, vuốt dọc mặt trong cánh tay, cẳng tay đến lòng bàn tay; tiếp tục vuốt từ bẹn xuống mắt cá qua mặt trong đùi, bắp chân và lòng bàn chân; sau đó chườm từ gáy dọc xuống mông. Trong suốt quá trình, mẹ cần nhúng khăn lại vào nước ấm thường xuyên để giữ nhiệt ổn định.

7. Những điều cha mẹ không nên làm khi trẻ sơ sinh bị sốt

Ngoài những cách làm giảm sốt ở trẻ sơ sinh kể trên, cha mẹ cũng cần lưu ý tránh làm những điều sau:

• Không giữ ấm cho cho trẻ bằng chăn bông hoặc mặc đồ quá kín.
• Không dùng nước lạnh để lau người hay tắm cho trẻ, dễ làm thân nhiệt của con tăng.
• Không dùng các đơn thuốc cũ khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ và cần cẩn thận khi dùng thuốc hạ sốt cho con.
• Không kiêng khem ăn uống quá mức cho trẻ.
• Không nên cạo gió, cắt lễ hay đổ nước/thuốc vào miệng khi trẻ đang bị co giật.

8. Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?

Không phải mọi trường hợp trẻ sơ sinh bị sốt đều có thể tự xử lý tại nhà. Do đó, nếu thấy trẻ có những dấu hiệu sau đây, cha mẹ cần đưa bé đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Sốt quá cao từ 39 - 40°C hoặc trên 40,5°C không hạ, dù đã áp dụng các biện pháp chăm sóc.
• Sốt kéo dài nhiều giờ hoặc nhiều ngày mà không giảm.
• Đi kèm các triệu chứng bất thường như nôn mửa liên tục, tiêu chảy nhiều, phát ban, da và mắt khô, tiểu ít.
• Trẻ quấy khóc dai dẳng, khó dỗ, hoặc ngủ li bì, khó đánh thức.
• Xuất hiện co giật trong cơn sốt.
• Trẻ khó thở, thở mệt, hoặc có biểu hiện tím tái.

9. Cách phòng tránh sốt ở trẻ sơ sinh

Việc trẻ bị sốt không chỉ khiến cho con mệt mỏi, chậm phát triển mà còn làm cha mẹ thêm phần lo lắng. Vì vậy, cha mẹ có thể tham khảo một số cách giúp phòng tránh tình trạng trẻ sơ sinh bị sốt cho con có sức khỏe tốt hơn.

• Đưa trẻ đi tiêm theo đúng lịch để tăng sức đề kháng và phòng bệnh truyền nhiễm.
• Vệ sinh sạch sẽ cho trẻ và người chăm sóc trước khi tiếp xúc.
• Giữ không gian sạch sẽ, thoáng mát, cho trẻ ngủ mùng để tránh muỗi và côn trùng.
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng, vận động, ngủ nghỉ hợp lý giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.
• Vệ sinh kỹ dụng cụ cho trẻ bú/ ăn.
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với người đang mắc bệnh truyền nhiễm hoặc môi trường đông đúc, ô nhiễm.

Nhìn chung, sốt là bệnh lý thường gặp và có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào. Quan trọng là phụ huynh cần biết cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị sốt thật tốt để con mau chóng bình phục.

Hơn hết, trong năm tháng đầu đời, hệ tiêu hóa và đường ruột của trẻ còn non yếu. Do đó, mẹ nên chủ động xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học giúp nuôi dưỡng đường ruột của con khỏe mạnh. Bởi 70% hệ thống miễn dịch của cơ thể nằm ở đường ruột, khi đường ruột khỏe sẽ giúp nâng cao sức đề kháng, từ đó ngăn chặn virus gây bệnh xâm nhập.

Trong đó, với sữa công thức mẹ hãy ưu tiên sản phẩm có các dưỡng chất quý giá như Milk Lipid Complex (hỗn hợp chất béo tự nhiên), HMO (Human Milk Oligosaccharides), chất xơ GOS (Galacto-oligosaccharides) và lợi khuẩn Probiotics. Các dưỡng chất này không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp bé dễ dàng tiêu hóa và hấp thu, đồng thời bảo vệ bé khỏe mạnh với 3 “tầng” đề kháng:

• Ngăn chặn không cho vi khuẩn, vi-rút gây bệnh xâm nhập vào đường ruột của bé. (1)
• Bổ sung và nuôi dưỡng lợi khuẩn, duy trì hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh và củng cố hàng rào thành ruột. (2)
• Ức chế và tiêu diệt vi khuẩn và vi-rút gây bệnh, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng ở trẻ. (3)

Cùng với đó, để giúp bé nhẹ bụng và hạn chế các vấn đề như nôn trớ, táo bón,... mẹ nên chọn sản phẩm chỉ trải qua xử lý nhiệt 1 lần duy nhất để giữ trọn nguồn đạm mềm, nhỏ, tự nhiên. Hương vị sữa thanh nhạt cũng giúp bé dễ làm quen và uống sữa ngon miệng hơn.

10. Các thắc mắc thường gặp về sốt ở trẻ sơ sinh

Trong quá trình chăm sóc và tìm cách hạ nhiệt cho trẻ sơ sinh khi bị sốt, nhiều cha mẹ còn gặp phải một số băn khoăn sau:

10.1. Trẻ sơ sinh bị sốt nằm máy lạnh được không?

Giải đáp trẻ sơ sinh bị sốt có nên nằm điều hòa không đó là có, nhưng cha mẹ cần sử dụng điều hòa đúng cách để tránh làm bé khó chịu hoặc bệnh nặng hơn. Một số lưu ý khi cho trẻ bị sốt nằm điều hòa:

• Để nhiệt độ điều hòa ở mức phù hợp khoảng 25 - 27 độ.
• Không để hướng gió thổi trực tiếp vào mặt hoặc cơ thể bé.
• Cho trẻ mặc quần áo mỏng, thoáng, thấm hút mồ hôi tốt.
• Đảm bảo phòng có độ ẩm phù hợp (khoảng 50 - 60%), có thể dùng máy tạo ẩm nếu cần.
• Vệ sinh phòng và điều hòa thường xuyên để tránh vi khuẩn, nấm mốc.
• Không đóng kín cửa hoàn toàn quá lâu, nên cho phòng có chút lưu thông không khí.
• Theo dõi tình trạng của bé, nếu có biểu hiện lạnh run, tím tái hoặc sốt không giảm thì cần đưa đi khám ngay.

10.2. Trẻ sơ sinh bị sốt mẹ nên ăn gì và không ăn gì?

Khi bé sơ sinh bị sốt, mẹ nên chú ý chế độ ăn uống để vừa đảm bảo sức khỏe cho bản thân vừa hỗ trợ bé mau hồi phục qua đường sữa mẹ. Các thực phẩm mẹ nên bổ sung gồm sữa chua để tăng lợi khuẩn, hoa quả giàu vitamin C (cam, dâu, kiwi) để tăng đề kháng, cháo hành tía tô giúp hạ sốt và súp gà bổ dưỡng, kháng viêm. Song song, mẹ cũng cần hạn chế một số thực phẩm sau để tránh ảnh hưởng đến chất lượng sữa như trứng gà, đồ cay nóng hoặc lạnh, mật ong và thức ăn chiên xào nhiều dầu mỡ.

10.3. Trẻ sơ sinh bị sốt bao nhiêu độ thì uống thuốc?

Bé sơ sinh bị sốt từ 38.5 độ C trở lên có thể cho uống thuốc hạ sốt. Tuy nhiên, cha mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn loại thuốc và liều lượng phù hợp với độ tuổi, cân nặng của bé.

10.4. Trẻ sơ sinh bị sốt có nằm quạt được không?

Trẻ bị sốt có thể nằm quạt, nhưng cha mẹ cần chú ý điều chỉnh tốc độ gió và hướng quạt để đảm bảo an toàn và thoải mái cho bé. Việc nằm quạt không phải là phương pháp hạ sốt trực tiếp mà chỉ giúp tăng cường lưu thông không khí, hỗ trợ quá trình tản nhiệt để bé dễ chịu hơn.

10.5. Cách hạ sốt cho trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi thế nào?

Để hạ sốt cho bé sơ sinh dưới 1 tháng tuổi, mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau: Cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, lau người bằng nước ấm và theo dõi nhiệt độ thường xuyên. Nếu sốt cao trên 38.5 độ C hoặc có các dấu hiệu bất thường, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.

Tài liệu tham khảo:

(1) HMO (2’FL): Giúp hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn có hại (Lewis và cộng sự, 2015); (Reverri và cộng sự, 2018).

(2) GOS & HMO (2’FL): Giúp nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh và hàng rào thành ruột (Ben và cộng sự 2008), (Lindner và cộng sự, 2023).

(3) Prebiotics and Probiotics: Giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng (Sazawal và cộng sự, 2010).