Thực đơn cho bé 1 tuổi đầy đủ dinh dưỡng, cao lớn khỏe mạnh

1. Trẻ 1 tuổi ăn được những gì và không ăn được gì?

Trước khi đến với gợi ý thực đơn ăn dặm cho bé 1 tuổi, mẹ cần nắm rõ bé có thể ăn được và không ăn được gì trong giai đoạn này.

Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc UNICEF, khi trẻ được 1 tuổi, các bữa ăn đặc dần trở thành nguồn cung cấp năng lượng và dinh dưỡng chính cho con. Trẻ đã có thể ăn được hầu hết các loại thực phẩm (thịt, cá, các loại rau củ quả, hạt,...) miễn là được chế biến phù hợp với khả năng nhai nuốt của con. Chẳng hạn với các loại hạt (óc chó, hạnh nhân, mắc ca,...),mẹ có thể chế biến thành sữa, bơ mịn trước khi cho bé thưởng thức.

Tuy nhiên, mẹ cần hạn chế cho trẻ 1 tuổi ăn bánh kẹo và nước ngọt bởi những thực phẩm này chứa nhiều đường, muối, chất béo và hóa chất không tốt cho sức khỏe. Đồng thời, chúng cũng khiến trẻ bị no nên không thể ăn những thực phẩm lành mạnh khác.

2. Trẻ 1 tuổi ăn bao nhiêu một bữa và ăn bao nhiêu bữa/ngày?

Khi lên thực đơn cho bé 1 tuổi, mẹ cần chú ý mỗi ngày con cần ăn khoảng 3 bữa chính và một vài bữa phụ (tùy theo khả năng của bé). Trong đó chế độ ăn uống hàng ngày của con cần có:

• 100 - 150g tinh bột (gạo, cháo, bún, mì…)
• 100 - 200g đạm (thịt, cá, đậu,...)
• 50 - 100g rau xanh (cà rốt, cải bó xôi, bí đỏ…)
• 150 - 200g trái cây chín (chuối, xoài, cam, táo…)
• 20 - 30g chất béo (dầu oliu, bơ thực vật, mỡ cá…)

Ngoài ra, cần đảm bảo cho trẻ 1 tuổi uống đủ sữa bởi trẻ đang bước vào giai đoạn phát triển vượt trội về thể chất, tư duy, cảm xúc,... Lúc này, sữa cung cấp dinh dưỡng và năng lượng để trẻ phát triển đạt chuẩn. Trung bình trẻ cần uống 600 - 800ml sữa mỗi ngày, có thể là sữa mẹ hoặc sữa công thức tùy theo điều kiện và nhu cầu của trẻ.

Với sữa công thức, mẹ nên chọn sữa có các dưỡng chất có lợi cho sức khỏe đường ruột của bé như Milk Lipid Complex (hỗn hợp chất béo tự nhiên), HMO (Human Milk Oligosaccharides), chất xơ GOS (Galacto-oligosaccharides) và lợi khuẩn Probiotics. Những dưỡng chất này không chỉ cung cấp năng lượng và hỗ trợ tiêu hóa, mà còn giúp xây dựng hệ miễn dịch tự nhiên khỏe mạnh, bảo vệ bé theo cơ chế 3 “tầng” đề kháng:

• Ngăn chặn vi khuẩn, vi-rút gây bệnh xâm nhập vào đường ruột (1).
• Tăng cường lợi khuẩn, nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh và củng cố hàng rào bảo vệ ruột (2).
• Ức chế và tiêu diệt vi khuẩn, vi-rút gây hại, giảm nguy cơ nhiễm trùng (3).

Bật mí, khi hệ tiêu hóa khỏe mạnh, con sẽ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn, tình trạng táo bón ở trẻ cũng được cải thiện. Đặc biệt, với hơn 70% hệ miễn dịch nằm ở đường ruột nên tiêu hóa khỏe cũng đồng nghĩa đề kháng của trẻ được tăng cường. Từ đó tạo nên nền tảng khỏe mạnh để con thoải mái khám phá và học hỏi từ thế giới đầy diệu kỳ.

3. Thành phần các chất dinh dưỡng cho bữa ăn của trẻ 1 tuổi

Thực đơn cho bé 1 tuổi cần có đầy đủ và cân bằng 4 nhóm dưỡng chất chính: bột đường, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Dưới đây là chi tiết vai trò và gợi ý thực phẩm của từng nhóm:

• Nhóm chất bột đường (Carbohydrate): Nhóm dưỡng chất này có vai trò cung cấp năng lượng để trẻ vận động và tăng trưởng cân nặng ổn định. Các thực phẩm thuộc nhóm bột đường gồm có cơm, mì, hủ tiếu, miến, khoai lang, khoai tây, bắp,...
• Nhóm chất đạm (Protein): Đạm góp phần xây dựng hệ miễn dịch khỏe mạnh, hình thành cơ bắp và các mô. Dưỡng chất này có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa và các loại đậu.
• Nhóm chất béo (Lipids): Nhóm dưỡng chất này rất cần thiết để cơ thể trẻ hấp thu vitamin A, D, E và K tốt hơn. Ngoài ra, chất béo còn cần thiết cho sự phát triển của trí não và củng cố hàng rào đề kháng của bé. Thực phẩm cung cấp chất béo gồm có bơ, phô mai, mỡ heo, mỡ cá, dầu đậu nành…
• Nhóm vitamin và khoáng chất: Giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ tiêu hóa của bé hoạt động tốt hơn. Các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất gồm có rau cải, cà rốt, bí đỏ, chuối, cam, xoài, táo…

4. Gợi ý 10 mẫu thực đơn cho bé 1 tuổi đủ chất, đa dạng món ăn

Mời mẹ cùng tham khảo 10 mẫu thực đơn ăn dặm cho bé 1 tuổi với đa dạng các món ăn hấp dẫn giàu dinh dưỡng:

4.1. Mẫu thực đơn dinh dưỡng cho bé 1 tuổi số 1

• Buổi sáng: Bún riêu cua
• Buổi trưa: Cháo thịt bò rau ngót bắp non + Xoài
• Buổi chiều: Bánh canh thịt + Táo
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo cua biển bông cải khoai môn + Nho

4.2. Mẫu thực đơn ăn dặm bé 1 tuổi số 2

• Bữa sáng: Phở gà
• Buổi trưa: Cháo cá hồi bí đỏ + Chuối
• Buổi chiều: Nui xào thịt bằm + Dưa hấu
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo gà nấm rơm khoai lang + Việt quất

4.3. Mẫu thực đơn cho bé 1 tuổi số 3

• Bữa sáng: Cháo yến mạch thịt heo
• Buổi trưa: Cháo tôm rau dền + Lê
• Buổi chiều: Mì trứng nấu rau củ + Cam
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo chim câu cà rốt đậu xanh + Đu đủ

4.4. Mẫu thực đơn ăn dặm cho bé 1 tuổi số 4

• Bữa sáng: Hủ tiếu bò viên xay
• Buổi trưa: Cháo thịt gà bí xanh + Táo
• Buổi chiều: Bánh mì chà bông + Nho
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo tôm nấm hương khoai tây + Dưa lưới

4.5. Mẫu thực đơn dinh dưỡng cho bé 1 tuổi số 5

• Bữa sáng: Bún mọc
• Buổi trưa: Cháo lươn cà rốt bí đỏ + Thanh long
• Buổi chiều: Miến gà rau củ + Chuối
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo bò cải thìa khoai môn + Lê

4.6. Mẫu thực đơn cho bé 1 tuổi số 6

• Bữa sáng: Cháo hải sản rau củ
• Buổi trưa: Cháo cá lóc rau muống + Mận
• Buổi chiều: Bánh cuốn trứng gà + Dưa hấu
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo gà hạt sen khoai lang + Táo

4.7. Mẫu thực đơn ăn dặm cho bé 1 tuổi số 7

• Bữa sáng: Bún gà xé rau cải
• Buổi trưa: Cháo tôm đậu Hà Lan + Nho
• Buổi chiều: Nui rau củ thịt xay + Lê
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo thịt heo cải bó xôi bí đỏ + Xoài

4.8. Mẫu thực đơn ăn dặm bé 1 tuổi số 8

• Bữa sáng: Mì gạo thịt bò rau củ
• Buổi trưa: Cháo cá thu bí đỏ + Chuối
• Buổi chiều: Bánh mì phô mai + Việt quất
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo tôm mướp khoai tây + Dưa gang

4.9. Mẫu thực đơn cho bé 1 tuổi số 9

• Bữa sáng: Cháo thịt bò cà rốt
• Buổi trưa: Cháo gà cải ngọt đậu xanh + Mít
• Buổi chiều: Miến xào trứng + Cam
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo cua bí xanh khoai lang + Nho

4.10. Mẫu thực đơn dinh dưỡng cho bé 1 tuổi số 10

• Bữa sáng: Bún tôm rau cải
• Buổi trưa: Cháo chim cút đậu Hà Lan + Đu đủ
• Buổi chiều: Phở bò rau mồng tơi + Dưa hấu
• Bữa phụ: Sữa
• Buổi tối: Cháo lươn bí đỏ khoai môn + Lê

5. Công thức nấu 5 món ăn thơm ngon, bổ dưỡng cho trẻ 1 tuổi

Để thực đơn cho bé 1 tuổi thêm phần phong phú, mẹ cần thường xuyên thay đổi món ăn. Sau đây là 5 công thức món ngon phù hợp với trẻ 1 tuổi đơn giản và bổ dưỡng, bao gồm: nui nấu thịt heo, đậu cove xào tỏi, gà kho khoai môn,...

5.1. Nui nấu thịt heo

Nguyên liệu:

• 50ml nước dùng từ xương
• 150ml nước lọc
• 30g thịt ba chỉ heo (thái nhỏ)
• 2g mỡ heo nước
• 1g hành tím tươi (thái nhỏ)
• 1g hành lá (thái nhỏ)
• 20g hành tây (thái hạt lựu nhỏ)
• 25g nui khô (luộc chín mềm, xả nước lạnh, để ráo)
• 25g khoai tây (thái hạt lựu nhỏ)
• 1g hạt nêm

Cách làm:

• Mẹ đun sôi nước lọc, cho thịt ba chỉ, khoai tây, hành tây, hành tím vào nấu.
• Khi các nguyên liệu chín mềm, mẹ cho thêm nước dùng từ xương.
• Mẹ nêm hạt nêm, khuấy đều cho tan.
• Khi nước dùng sôi lại, mẹ cho mỡ heo nước vào, khuấy đều rồi tắt bếp.
• Mẹ cho nui, thịt, rau củ vào tô, chan nước dùng lên.
• Mẹ rắc thêm hành lá, ngò (nếu bé ăn được) rồi cho bé dùng khi còn ấm.

Mẹ có thể bổ sung nui nấu thịt heo vào thực đơn dinh dưỡng cho bé 1 tuổi làm bữa sáng hoặc bữa chiều. Ngoài thịt heo, mẹ cũng có biến tấu với các nguyên liệu khác như thịt gà, mực, tôm,...

5.2. Đậu cove xào tỏi

Nguyên liệu:

• 30ml nước lọc
• 3g dầu ăn (dầu thực vật)
• 15g đậu cô ve (thái hạt lựu, chần sơ)
• 5g cà rốt (thái lát mỏng rồi thái làm 3, chần sơ)
• 1g hành tím tươi (băm nhỏ)
• 1g tỏi ta (băm nhỏ)
• 1g hạt nêm

Cách làm:

• Mẹ phi thơm hành tím và tỏi băm với dầu ăn.
• Mẹ cho đậu cô ve và cà rốt vào xào nhanh tay trên lửa lớn.
• Mẹ nêm hạt nêm và cho nước lọc vào, tiếp tục đảo đều.
• Khi rau vừa chín tới, mẹ tắt bếp.
• Mẹ múc ra dĩa, để nguội bớt rồi cho bé dùng khi còn ấm.

Thực đơn cho bé 1 tuổi không thể thiếu món đậu cove trong các bữa chính. Bởi đậu cove bổ sung chất xơ, hỗ trợ cải thiện tình trạng táo bón ở trẻ. Ngoài ra, nguyên liệu này còn giàu vitamin A giúp trẻ phát triển thị lực hiệu quả.

5.3. Gà kho khoai môn

Nguyên liệu:

• 25g thịt gà ta (thái nhỏ)
• 10g khoai môn (thái nhỏ)
• 1g hành tím tươi (băm nhỏ)
• 2ml nước tương
• 1g dầu điều
• 50ml nước lọc

Cách làm:

• Mẹ ướp thịt gà với hành tím và nước tương, để thấm khoảng 10 phút.
• Mẹ làm nóng dầu điều, cho thịt gà vào xào săn.
• Mẹ cho khoai môn vào đảo đều, sau đó thêm nước lọc sao cho xâm xấp mặt thịt.
• Mẹ kho lửa nhỏ đến khi thịt và khoai môn chín mềm, nước hơi sệt lại thì tắt bếp.
• Mẹ múc ra dĩa, để nguội bớt rồi cho bé ăn khi còn ấm.

Thực đơn ăn dặm cho bé 1 tuổi tăng cân ổn định không thể thiếu món gà kho khoai môn. Bởi gà cung cấp nguồn đạm dồi dào, trong khi khoai môn bổ sung tinh bột hiệu quả. Mẹ có thể cho trẻ ăn kèm cơm trắng hoặc bánh mì đều rất ngon.

5.4. Cá thu chiên sốt tỏi

Nguyên liệu:

• 20g cá thu (thịt nạc, bỏ xương, thái nhỏ)
• 1g tỏi ta (băm nhỏ)
• 1g nước mắm
• 1g dầu ăn (thấm vào thực phẩm)
• 10g dầu ăn (dùng để chiên)
• 1g bơ lạt (băm nhỏ)
• 20g nước lọc

Cách làm:

• Mẹ làm nóng dầu chiên, cho cá thu vào chiên vàng đều hai mặt, sau đó vớt ra để ráo dầu.
• Mẹ phi thơm tỏi băm với bơ lạt.
• Mẹ cho nước lọc và nước mắm vào, đun nhỏ lửa.
• Mẹ cho cá thu đã chiên vào xốt, đảo đều tay cho thấm vị.
• Khi nước xốt hơi sệt lại thì mẹ tắt bếp.
• Mẹ múc ra đĩa, để nguội bớt rồi cho bé dùng khi còn ấm.

Để bổ sung axit béo omega-3 lành mạnh, mẹ hãy thêm món cá thu xốt tỏi vào thực đơn dinh dưỡng cho bé 1 tuổi. Bật mí, món ăn này rất ngon khi ăn kèm cháo nóng vào những ngày thời tiết chuyển lạnh đấy.

5.5. Canh mồng tơi nấu thịt

Nguyên liệu:

• 10g thịt heo xay
• 30g rau mồng tơi (thái nhỏ)
• 1g hành tím tươi (băm nhỏ)
• 150ml nước lọc
• 1g hạt nêm

Cách làm:

• Mẹ ướp thịt heo xay với hành tím băm.
• Mẹ đun sôi nước, cho thịt heo vào khuấy nhẹ để không vón cục.
• Khi thịt vừa chín, mẹ cho rau mồng tơi vào nấu cùng.
• Canh sôi lại, mẹ nêm hạt nêm, khuấy nhẹ rồi tắt bếp.
• Mẹ múc ra tô, để nguội bớt và cho bé dùng khi còn ấm.

Nếu con đang bị táo bón thì thực đơn cho bé 1 tuổi không thể thiếu những loại canh tốt cho tiêu hóa như canh mồng tơi nấu thịt. Bởi mồng tơi có nhiều tác dụng như thanh nhiệt giải độc, hỗ trợ tiêu hóa, đồng thời giàu vitamin C và A hỗ trợ hệ miễn dịch và tăng cường thị giác.

Lưu ý chung: Ngoài đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, mẹ chú ý không hâm đồ ăn của trẻ nhiều lần. Điều này không chỉ làm món ăn không còn ngon mà khiến các dưỡng chất bị mất đi đáng kể trong quá trình tiếp xúc nhiều lần với nhiệt.

Tương tự với sữa, quá trình gia nhiệt nhiều lần cũng khiến đạm sữa bị biến tính, trở nên khó hấp thu. Hệ quả là trẻ dễ bị táo bón và các vấn đề rối loạn tiêu hóa nói chung. Chính vì thế khi chọn sữa cho bé, mẹ ưu tiên chọn sữa có ứng dụng công nghệ xử lý 1 lần nhiệt hiện đại để đảm bảo tiêu hóa của con hoạt động thuận lợi nhé.

6. Cần chú ý gì khi xây dựng thực đơn cho trẻ 1 tuổi?

Khi lên thực đơn dinh dưỡng cho bé 1 tuổi, mẹ cần lưu ý:

• Món ăn mẹ nấu nên xay nhuyễn hoặc nấu thật mềm, hầm nhừ tùy theo khả năng nhai nuốt của bé.
• Mẹ nên hạn chế nêm nếm gia vị bởi điều này có thể làm con bỏ ăn và ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.
• Sau mỗi bữa ăn, mẹ nên cho bé ăn thêm sữa chua hoặc hoa quả để tráng miệng.
• Ưu tiên chọn nguyên liệu có sẵn tại địa phương hoặc theo mùa để tiết kiệm.

Trên đây là các mẫu thực đơn cho bé 1 tuổi và gợi ý món ngon dễ làm mà mẹ có thể áp dụng. Cần lưu ý rằng, chế độ ăn uống của trẻ cần có sự đa dạng để con nhận được đầy đủ dưỡng chất và không bị ngán. Vì thế mẹ cần thường xuyên tìm tòi những công thức nấu ăn mới và phù hợp với khả năng tiêu hóa của bé nhé.

Tài liệu tham khảo:

(1) HMO (2’FL): Giúp hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn có hại (Lewis và cộng sự, 2015); (Reverri và cộng sự, 2018).

(2) GOS & HMO (2’FL) : Giúp nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh và hàng rào thành ruột (Ben và cộng sự 2008), (Lindner và cộng sự, 2023).

(3) Prebiotics and Probiotics: Giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng (Sazawal và cộng sự, 2010).