Nôn trớ ở trẻ sơ sinh: Mẹ cần xử lý thế nào cho đúng?

1. Nôn trớ ở trẻ sơ sinh là gì?

Trẻ sơ sinh nôn trớ là hiện tượng các chất trong dạ dày của trẻ như sữa, dịch dạ dày… bị đẩy ra ngoài một phần hoặc hoàn toàn từ hầu họng ra ngoài miệng do sự co bóp của cơ dạ dày cùng các cơ thành bụng. Tình trạng nôn trớ xảy ra ở cả trẻ bú mẹ và trẻ bú sữa công thức do nhiều nguyên nhân khác nhau.

2. Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị nôn trớ

Trẻ hay nôn trớ có thể do các nguyên nhân sau:

2.1. Do chăm sóc trẻ chưa đúng cách

• Trẻ sơ sinh bú sữa quá no.
• Trẻ sơ sinh bú sai tư thế, nuốt phải nhiều không khí vào dạ dày khi bú.
• Sữa công thức có đạm sữa kích thước lớn hoặc biến tính do xử lý nhiệt nhiều lần gây khó tiêu, dị ứng cho trẻ. Với trẻ bú mẹ, chế độ sinh dưỡng của mẹ không đảm bảo sẽ gây ảnh hưởng đến chất lượng sữa, khiến trẻ đầy bụng, khó tiêu cũng là nguyên nhân trẻ sơ sinh bị trớ.
• Ba mẹ không vỗ ợ hơi cho trẻ sau khi bú no, khiến con bị đầy hơi, chướng bụng.
• Quấn tã, băng rốn quá chặt gây sức ép ở vùng bụng của con, dẫn đến trẻ bị nôn sữa sau khi bú.

2.2. Do bệnh lý nội khoa

• Trào ngược dạ dày - thực quản do vòng van giữa thực quản, dạ dày không đủ khỏe để cản các chất trong dạ dày trào lên họng và miệng của trẻ.
• Tiêu chảy, chậm nhu động ruột là những vấn đề về tiêu hóa có thể khiến trẻ bị nôn trớ.
• Nôn trớ là một trong dấu hiệu của bệnh viêm đường hô hấp trên, bên cạnh các triệu chứng ngạt mũi, ho, thở khò khè…
• Co thắt môn vị khiến cho môn vị (cơ phần dưới dạ dày) dày lên, chặn các dưỡng chất xuống ruột non, gây nôn trớ ở trẻ sơ sinh.
• Viêm màng não mủ khiến trẻ bị đầy bụng và dễ bị nôn trớ, ngoài ra còn khiến con chán ăn, bỏ bú, sốt.

2.3. Do bệnh lý ngoại khoa

• Dị tật đường tiêu hóa như hẹp tá tràng, hẹp phì đại môn vị, teo thực quản,...có thể khiến trẻ bị nôn trớ ngay những ngày đầu mới sinh.
• Tắc ruột, xoắn ruột cũng là nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh nôn trớ nhiều, có kèm theo các dấu hiệu như chướng bụng, đi ngoài có máu, dịch dạ dày có màu nâu đen.

3. Cách xử lý khi trẻ sơ sinh bị nôn trớ 

Khi nhìn thấy con bị nôn trớ, mẹ hãy bình tĩnh và xử lý theo hướng dẫn dưới đây:

Bước 1: Mẹ nghiêng đầu trẻ sang một bên để tránh con bị sặc chất nôn. Sau đó làm sạch miệng, họng và mũi bằng cách quấn khăn gạc vào ngón tay, thấm sạch chất nôn.

Bước 2: Mẹ khum tay vỗ nhẹ hai bên lưng giúp trẻ ho ra những chất nôn còn bên trong họng. 

Bước 3: Lau sạch cổ và người trẻ bằng nước ấm, rồi thay đồ mới cho con.

Bước 4: Khi trẻ đã hết nôn trớ, mẹ cho con uống nước ấm hoặc Oresol (nên có chỉ định của bác sĩ hoặc dược sĩ) và cho trẻ bú mẹ hoặc bú bình một cách từ từ. Không dùng thuốc chống nôn khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ.

Bước 5: Mẹ ru trẻ ngủ để con nghỉ ngơi, phục hồi năng lượng.

Bước 6: Tiếp tục theo dõi tình trạng nôn trớ của con.

Đối với trường hợp trẻ bị sặc chất nôn, mẹ hãy xử lý như sau:

- Vỗ lưng: 

• Mẹ đỡ trẻ nằm sấp bằng một tay.
• Tay mẹ nâng đầu và cổ trẻ thấp hơn phần thân.
• Sử dụng bàn tay còn lại vỗ vào lưng trẻ (giữa 2 bả vai) 5 cái.

- Ấn ngực:

• Mẹ đỡ trẻ nằm ngửa trên 1 tay.
• Phần bàn tay đỡ đầu, cổ thấp hơn thân trẻ.
• Có thể hút sạch sữa bị trào ra ở mũi họng (nếu có).
• Sử dụng 2 ngón tay của bàn tay còn lại ấn mạnh vào vùng giữa dưới ức 5 lần.

4. Cách giảm tình trạng nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Để giảm tình trạng trẻ sơ sinh nôn trớ nhiều lần trong ngày, mẹ cần chú ý đến 6 điều sau:

4.1. Cho trẻ bú đủ cữ, không bú quá no

Mẹ cho trẻ bú sữa chầm chậm, đủ cữ và không ép con bú thêm khi đã no. Nếu con bú sữa không nhiều, mẹ hãy chia thành nhiều cữ nhỏ trong ngày để con nhận được đủ lượng sữa, đồng thời hạn chế làm căng quá mức dạ dày. Ở mỗi đứa trẻ sẽ có nhu cầu bú sữa khác nhau, khoảng 14 cữ ngày đầu, 10 cữ trong tuần đầu và 8 cữ sau tháng đầu.

Xem thêm: Những dấu hiệu bé bú không đủ sữa

4.2. Cho trẻ bú đúng tư thế 

Với trẻ bú bình, mẹ cần nghiêng bình để sữa lấp đầy núm vú. Hơn nữa núm vú cũng cần được thiết kế chỉ chảy sữa ra khi trẻ mút. Như vậy trẻ có thể bú hết sữa mà không nuốt phải không khí vào dạ dày. 

Với trẻ bú sữa mẹ, mẹ nên bế trẻ ở tư thế cao đầu, bú ở bầu vú bên trái trước sau đó chuyển sang bên phải. Cách này giúp sữa có thể đi xuống dạ dày suôn sẻ và không gây trào ngược, nôn trớ.

4.4. Không để trẻ nằm ngay sau khi bú no 

Sau khi trẻ bú sữa no, mẹ khoan hãy cho con nằm ngay, thay vào đó nên vỗ ợ hơi nhẹ vào phần lưng để đẩy bớt lượng khí trong bụng và bế con thẳng đứng trong 15 - 30 phút. Khi cho trẻ nằm, mẹ đặt phần đầu của trẻ cao hơn dạ dày để tránh gây trào ngược.

4.5. Cho trẻ mặc tã hoặc quần áo thoải mái

Mẹ nên cho con mặc quần áo co giãn thoải mái, thoáng mát và đừng quên nới rộng băng quấn tã khi trẻ bú no để không làm chèn ép thành bụng và dạ dày của con nhé.

4.6. Massage bụng cho trẻ

Để bụng của con dễ chịu và ít bị nôn trớ hơn, mẹ có thể massage quanh vùng rốn nhẹ nhàng để giảm sự co bóp ở dạ dày. Song song cũng nên massage bụng theo hướng đi của khung đại tràng để kích thích nhu động ruột hoạt động, tăng tiết dịch, giảm chướng bụng, nôn trớ.

5. Trẻ sơ sinh nôn trớ khi nào cần thăm khám?

Trong trường hợp trẻ sơ sinh nôn trớ nhiều, kèm theo các biểu hiện bất thường dưới đây, mẹ nên đưa con đến gặp bác sĩ ngay để được thăm khám và xử lý kịp thời:

• Trẻ nôn nhiều, trên 3 lần/ngày.
• Quấy khóc liên tục vì khó chịu.
• Bỏ bú, chướng bụng, không tăng cân hay sụt cân.
• Trẻ lơ mơ, co giật, sốt, khó thở.
• Môi và miệng bị khô, mắt trũng do mất nước.
• Chất nôn có màu xanh lá cây, vàng, đỏ hồng, đà nâu hoặc có dạng như bã cà phê.
• Tiêu chảy, đi phân có máu.

Hiểu được nguyên nhân, cách xử lý và ngăn ngừa tình trạng nôn trớ ở trẻ sơ sinh sẽ giúp cha mẹ chăm sóc con tốt hơn. Qua đó, giúp con nhận đầy đủ dinh dưỡng để có nền tảng phát triển khỏe mạnh.