Trẻ bị rối loạn tiêu hóa: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

1. Rối loạn tiêu hóa ở trẻ là gì? 

Rối loạn tiêu hóa là hiện tượng co thắt bất thường của cơ vòng trong hệ tiêu hóa. Từ đó, gây ra các cơn đau bụng cho trẻ  và những vấn đề về tiêu hóa thức ăn, đại tiện. 

Rối loạn tiêu hóa ở thể xảy ra ở mọi đối tượng nhưng phổ biến là ở trẻ em. Chính vì vậy, việc nhận biết sớm các biểu hiện trẻ bị rối loạn tiêu hóa rất quan trọng để có thể khắc phục kịp thời, ngăn ngừa những ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của con.

2. Nhận biết các dấu hiệu trẻ bị rối loạn tiêu hóa 

Dưới đây là các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa ở trẻ mà mẹ nên chú ý:

2.1. Trẻ thường xuyên nôn trớ

Nôn trớ là hiện tượng các thức ăn trong dạ dày của bé bị đẩy ngược trở lên qua miệng. Tình trạng này thường xảy ra khi bé ăn quá no, rướn người hoặc thay đổi tư thế đột ngột. Có đến 2/3 trẻ nhỏ bị nôn trớ vì lúc này hệ tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện. Tình trạng này sẽ dần hết khi cấu trúc hệ tiêu hóa của trẻ dần hoàn thiện.

2.2. Đi ngoài phân sống

Sự mất cân bằng đường ruột sẽ khiến lượng hại khuẩn tăng cao, khiến quá trình tiêu hóa thức ăn - hấp thu dinh dưỡng - đào thải cặn bã bị rối loạn. Từ đó, dẫn đến tình trạng loạn khuẩn đường ruột với các triệu chứng như: đi ngoài phân sống, phân có chất nhầy, đầy bụng.

>> Xem thêm: Nguyên nhân trẻ sơ sinh đi ngoài có nhầy và cách khắc phục

2.3. Đi ngoài phân nát

Phân của trẻ bị rối loạn tiêu hóa không đặc như bình thường mà bị lỏng, nát. Đây là một dấu hiệu thường gặp ở hầu hết trẻ nhỏ, xảy ra do hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề nên thức ăn sẽ không được tiêu hóa tốt.

2.4. Táo bón

Táo bón là triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ xảy ra chủ yếu do hệ tiêu hóa của bé còn non nớt, nên khi ăn các thức ăn nhiều dầu mỡ, đạm nóng khó tiêu, thức ăn cứng… sẽ khiến trẻ đi ngoài khó khăn do phân khô cứng. Việc này sẽ làm trẻ biếng ăn, bỏ bữa do sợ đi đại tiện không được, lâu ngày cơ thể thiếu hụt chất dinh dưỡng, dẫn đến trẻ bị còi xương, chậm phát triển.

2.5. Tiêu chảy

Tiêu chảy ở trẻ được xác định khi trẻ đi ngoài phân lỏng như nước trên 3 lần/ngày. Đây cũng là biểu hiện hệ tiêu hóa của trẻ bị rối loạn thường gặp, dễ gây mất nước, mất chất điện giải hoặc thậm chí là gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. 

2.6. Đau bụng

Trẻ bị rối loạn tiêu hóa có biểu hiện gì phổ biến nhất? Đó là đau bụng. Cơn đau có thể xuất hiện đột ngột hoặc kéo dài nhiều giờ. Lúc này, trẻ khóc nhiều, mặt đỏ hoặc tái, bụng chướng, chân thường co lên bụng và bàn tay nắm chặt.

2.7. Ợ hơi, đầy bụng

Khi bị rối loạn tiêu hóa, trẻ còn xuất hiện một số triệu chứng như đầy bụng, trướng hơi với biểu hiện là bụng căng to và bé ợ hơi liên tục.

3. Nguyên nhân trẻ bị rối loạn tiêu hóa

Trẻ tiêu hóa kém, thường xuyên tiêu chảy, táo bón… khiến không ít bố mẹ lo lắng không biết vì sao? Dưới đây là một vài nguyên nhân phổ biến, mời phụ huynh cùng theo dõi: 

3.1. Do đề kháng và hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu

Đa phần, bé bị rối loạn tiêu hóa là do sức đề kháng và hệ tiêu hóa còn kém. Vì thế, dễ bị rối loạn nếu dung nạp những loại thức ăn lạ, khó tiêu, không đảm bảo vệ sinh…hại khuẩn sẽ có cơ hội xâm nhập vào hệ tiêu hóa. Do lợi khuẩn trong hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu nên chưa thể chống lại sự tấn công của những hại khuẩn này. Điều này làm mất cân bằng hệ vi đường ruột và khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa.

3.2. Thức ăn không đảm bảo 

Ăn phải các thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, ôi thiu, đồ ăn chưa nấu chín hoặc do chế biến thực phẩm bằng nguồn nước nhiễm khuẩn sẽ làm cho trẻ bị đau bụng, tiêu chảy, nôn… Nghiêm trọng hơn, trẻ có thể bị sốt, đi ngoài lẫn máu. 

3.3. Môi trường sống ô nhiễm 

Hệ tiêu hóa của trẻ bị rối loạn còn đến từ yếu tố môi trường sống có chất lượng vệ sinh kém, nhiều khói bụi, tiếp xúc với vật nuôi, đồ chơi bị nhiễm khuẩn. Đặc biệt trẻ hiếu động và thích tìm tòi, khám phá thế giới xung quanh nên nhiễm khuẩn từ bên ngoài nếu môi trường sống không sạch sẽ. 

Đây cũng là nguyên nhân nổi bật dẫn đến rối loạn tiêu hóa ở trẻ 3 tuổi hay trẻ 4 tuổi. Bởi lúc này, bố mẹ bắt đầu cho trẻ đi học, tiếp xúc với môi trường mới.

Trẻ bị đau bụng rối loạn tiêu hoá còn xảy ra do một số nguyên nhân khác:  Tác dụng phụ của thuốc kháng sinh, loạn khuẩn đường ruột, mắc các bệnh lý rối loạn tiêu hóa như viêm đường ruột, viêm dạ dày, viêm đại tràng…

4. Trẻ bị rối loạn tiêu hóa bao lâu thì khỏi?

Tùy từng thể trạng mà mức độ rối loạn tiêu hóa ở mỗi trẻ khác nhau, nhưng thường kéo dài từ 1 - 2 tuần. Nhưng, nếu bé bị rối loạn tiêu hoá đầy bụng, nôn ói kéo dài, không điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng không tốt đến quá trình phát triển của bé sau này. Bởi khi hiện tượng rối loạn tiêu hóa ở trẻ xuất hiện, lượng dưỡng chất cơ thể trẻ cần có thể bị hao hụt đáng kể. Hậu quả là khiến trẻ bị suy dinh dưỡng, chậm lớn, thậm chí là chậm phát triển cả về thể chất và trí não.

Do đó, bố mẹ cần nắm rõ cách nhận biết trẻ bị rối loạn tiêu hóa và theo dõi sát sao sức khỏe của con. Không nên để tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài ở trẻ, nhất là trẻ sơ sinh. Nếu các biểu hiện rối loạn tiêu hóa không thuyên giảm, nên đưa trẻ đi thăm khám với bác chuyên khoa càng sớm càng tốt.

5. Cách điều trị cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa nhanh khỏi

Sau đây là những cách chăm sóc bé bị rối loạn tiêu hóa mà mẹ có thể tham khảo:

5.1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học cho con

Cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa mẹ cần biết là bổ sung vào khẩu phần ăn hằng ngày của bé những loại thực phẩm có lợi cho hệ tiêu hóa, giàu chất xơ. Các loại rau củ quả, sữa chua, chuối, ngũ cốc nguyên hạt… có tác dụng cân bằng, củng cố hệ tiêu hóa và hỗ trợ đẩy các chất thải ra ngoài.

Bí quyết giúp bé tiêu hóa khỏe và tăng đề kháng tự nhiên  Với Friso Gold, mẹ yên tâm rằng hệ tiêu hóa của con yêu luôn được nâng niu. Theo đó, sản phẩm ứng dụng quy trình Xử Lý Nhiệt chỉ 1 lần hiện đại, bảo toàn hơn 90% đạm tự nhiên mềm nhỏ, giúp con dễ tiêu hóa, từ đó êm bụng nên ngủ ngon giấc. Cùng với đó là hương vị thanh nhạt thơm ngon để con dễ dàng hợp tác ngay từ lần đầu tiên. Không chỉ kế thừa những đặc tính tuyệt vời của Friso Gold như dễ tiêu hóa và hương vị thanh nhạt thơm ngon, Friso Gold Pro còn được bổ sung hệ dưỡng chất BioPro+. Hệ dưỡng chất này bao gồm Probiotic, HMO, GOS có tác dụng nuôi dưỡng và gia tăng lợi khuẩn, nhờ đó cân bằng hệ vi sinh đường ruột và tăng đề kháng tự nhiên cho bé. Đặc biệt, sản phẩm được nhập khẩu nguyên lon từ Hà Lan, đạt chuẩn các tiêu chí chất lượng khắt khe.

5.2. Chia nhỏ bữa ăn cho trẻ

Chia nhỏ bữa ăn là một trong những mẹo chữa rối loạn tiêu hóa cho bé vì giúp con dễ hấp thu nguồn dinh dưỡng từ thức ăn nạp vào hơn. Ngoài 3 bữa chính, mẹ nên cho bé ăn thêm các bữa phụ với sữa hoặc hoa quả … để tăng cường dinh dưỡng cho con. 

5.3. Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm

Trẻ hay bị rối loạn tiêu hóa phải làm sao? Bố mẹ nên chú ý đến vấn đề vệ sinh thực phẩm trong chế độ ăn uống của trẻ. Lựa chọn thực phẩm tươi ngon, không chứa hóa chất bảo vệ thực vật và đảm bảo rửa sạch nguyên liệu lẫn dụng cụ nấu ăn. Tránh để trẻ ăn đồ sống, tái, thức ăn để lâu ngày… và nên cho trẻ ăn ngay sau khi vừa chế biến để giữ nguyên chất dinh dưỡng.

5.4. Giữ vệ sinh sạch sẽ

Chăm sóc trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa mẹ cũng cần lưu ý làm sạch các vật dụng xung quanh con, vệ sinh đồ chơi của bé 2 tuần/lần. Ngoài ra, để hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn vào cơ thể làm hệ tiêu hóa của trẻ bị rối loạn, bố mẹ cần tập cho trẻ thói quen rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi chơi hoặc tiếp xúc với vật nuôi.

5.5. Thường xuyên cho trẻ vận động

Các hoạt động ngoài trời như đá banh, đạp xe, đánh cầu lông… không chỉ hỗ trợ kích thích phát triển chiều cao mà còn tăng cường sự trao đổi chất, giúp trẻ tiêu hóa tốt, ăn ngon miệng hơn. Tuy nhiên, không nên cho trẻ vận động mạnh ngay sau khi ăn có thể làm xáo trộn thức ăn, ảnh hưởng xấu đến dạ dày.

5.6. Dùng mẹo dân gian trị rối loạn tiêu hóa ở trẻ

Ngoài những cách trên, có một số mẹo dân gian giúp cải thiện tình trạng rối loạn tiêu hóa của trẻ như: 

• Sử dụng cà rốt nấu cháo: Trong cà rốt có chứa chất xơ hòa tan pectin giúp giảm nhu động ruột và kích thích lợi khuẩn phát triển nên có thể giảm tiêu chảy hiệu quả. Cách chế biến khá đơn giản, mẹ cần chuẩn bị 1 củ cà rốt, một nắm gạo tẻ và 5 quả ô mai. Cà rốt và ô mai sơ chế sạch, thái nhỏ, rang gạo thật vàng. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, nấu cùng 200ml nước cho đến khi thật nhừ thì lấy cho bé ăn.
• Nước gừng: Gừng được biết đến với tác dụng trị buồn nôn, đầy hơi, chướng bụng… nên bố mẹ có thể cho bé uống nước gừng như một mẹo dân gian trị rối loạn tiêu hóa. Theo đó, gừng cạo vỏ, rửa sạch rồi thái lát mỏng. Cho 3-4g gừng tươi pha vào tách trà rồi uống. Lưu ý, không cho bé uống quá nhiều gừng vì có thể gây rát cổ họng, ợ chua.
• Dùng hồng xiêm xanh: Loại quả này thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian trị kiết lỵ, tiêu chảy. Cách làm: Mang hồng xiêm xanh đã thái lát sao vàng hoặc phơi khô. Sử dụng 10 lát hồng sắc với nước, ngày uống 2 lần để trị rối loạn tiêu hóa cho trẻ.
• Giấm táo: Sử dụng giấm táo để tăng axit trong dạ dày sẽ giúp cải thiện các triệu chứng rối loạn tiêu hóa đang gặp phải. Mẹ chỉ cần pha 1-2 thìa giấm táo vào một cốc nước lọc ấm cho bé uống là được.
• Nước chanh tươi: Tương tự, quả chanh cũng có tác dụng làm giảm các triệu chứng khó tiêu, đầy bụng ở trẻ cũng là một trong những mẹo dân gian mẹ dùng để chữa rối loạn tiêu hóa cho trẻ. Mỗi ngày pha khoảng 1 thìa nước cốt chanh với nước ấm, liên tục vài ngày sẽ làm dịu tình trạng rối loạn. Lưu ý, không cho bé uống quá nhiều chanh và uống lúc đói, vì lượng axit lớn trong chanh có thể gây hại cho dạ dày.​​​

Mặc dù các mẹo dân gian trị rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và trẻ có nguyên liệu dễ tìm, thực hiện đơn giản song bố mẹ cần tìm hiểu những lưu ý khi cho con uống. Đồng thời, khi áp dụng bất kỳ cách điều trị trẻ bị rối loạn tiêu hóa nào cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh gây hại đến hệ tiêu hóa và dạ dày của trẻ.

6. Cách phòng ngừa rối loạn hệ tiêu hóa ở trẻ

Dưới đây là một vài cách giảm nguy cơ trẻ bị rối loạn hệ tiêu hóa mà bố mẹ có thể tham khảo: 

• Thức ăn cho trẻ phải được nấu chín, mềm, dễ tiêu hóa và lưu ý không nêm quá nhiều gia vị khi chế biến.
• Luyện cho trẻ thói quen nhai kỹ để giúp thức ăn nhanh chóng được tiêu hóa hơn.
• Pha sữa theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất, không dùng sữa để quá một giờ đồng hồ.
• Tăng cường cho trẻ ăn các thực phẩm có lợi cho hệ tiêu hóa như: sữa chua, rau mồng tơi, khoai, chuối tiêu, cam… nhưng không nên ăn nhiều loại trái cây khi đang bị đầy hơi.
• Có thể xoa bóp quanh vùng rốn để làm giảm cảm giác đầy hơi, chướng bụng cho trẻ.
• Tập cho bé thói quen đi vệ sinh đúng giờ.
• Không cho trẻ vận động mạnh ngay sau khi ăn, điều này khiến lượng thức ăn bị xáo trộn khiến trẻ đau bụng, khó tiêu.
• Ngoài cân đối 4 nhóm thức ăn, mẹ nên bổ sung thêm thực phẩm chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B,... giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.
• Trường hợp trẻ bị tiêu chảy kéo dài, cơ thể mất nước và mất cân bằng điện giải thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng dung dịch oresol.

7. Những câu hỏi thường gặp

Mời mẹ cùng tìm hiểu một số vấn đề thường gặp khi chăm sóc cho bé bị rối loạn tiêu hóa:

7.1 Trẻ bị rối loạn tiêu hóa có nên uống sữa không?

Để biết trẻ rối loạn tiêu hóa có nên tiếp tục uống sữa không, mẹ nên đưa con đến gặp bác sĩ để được thăm khám và giải đáp. Không nên tự ý đổi sữa công thức cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa bởi điều này có thể khiến tình trạng trầm trọng hơn.

7.2 Trẻ bị rối loạn tiêu hóa ăn vào là nôn, mẹ nên làm gì?

Trường hợp trẻ bị nôn tiêu chảy kéo dài, cơ thể mất nước và mất cân bằng điện giải thì mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng dung dịch oresol.

7.3 Trẻ bị rối loạn tiêu hóa nên ăn gì?

Khi nhận thấy dấu hiệu trẻ rối loạn tiêu hóa, mẹ có thể bổ sung các loại rau củ quả, sữa chua, chuối, ngũ cốc nguyên hạt… vào bữa ăn hàng ngày của con để hỗ trợ tình trạng này.

Hệ tiêu hóa bị rối loạn có ảnh hưởng lớn tới khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng, chậm lớn, suy giảm miễn dịch… Vì vậy bố mẹ cần đặc biệt quan tâm, theo dõi để nhận biết sớm các dấu hiệu, từ đó có cách điều trị rối loạn tiêu hóa ở trẻ nhỏ phù hợp, giúp con yêu luôn phát triển khỏe mạnh mỗi ngày.

Lưu ý, nếu trẻ bị rối loạn tiêu hóa nôn liên tục, tiêu chảy nhiều lần trong ngày có nguy cơ mất nước hay kèm theo sốt cao… thì nên đưa trẻ đi thăm khám ngay lập tức.