9 cách xử lý khi trẻ sơ sinh bị đầy hơi chướng bụng hiệu quả

1. Chướng bụng, khó tiêu, đầy hơi ở trẻ sơ sinh là gì?

Chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu là tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh (nhũ nhi), do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện về cả cấu trúc và chức năng. Vì vậy, nếu trẻ hấp thu lượng dinh dưỡng vượt mức đáp ứng của hệ tiêu hóa sẽ dẫn đến bị đầy hơi, bụng căng tức và gây khó chịu.

2. Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu

Trẻ sơ sinh bị đầy hơi chướng bụng có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân phổ biến sau:

2.1. Đạm sữa biến tính khiến bé khó tiêu

Mẹ có biết, đạm sữa sẽ bị biến tính nếu xử lý ở nhiệt độ cao nhiều lần. Lúc này, cấu trúc tự nhiên của đạm sẽ bị thay đổi, trở nên vón cục khiến hệ tiêu hóa của bé khó phân giải và hấp thu. Do đó, khi uống sữa có đạm biến tính, bé có nguy cơ cao bị đầy hơi, chướng bụng, nôn trớ và táo bón.

Chính vì vậy, việc bảo toàn cấu trúc đạm sữa tự nhiên là yếu tố quan trọng để giúp hệ tiêu hóa của bé khỏe mạnh và hấp thu dinh dưỡng tối ưu.

2.2. Bé bị trào ngược dạ dày, tiêu chảy hoặc táo bón

Đây là nhóm dấu hiệu cảnh báo hệ tiêu hóa của trẻ đang có vấn đề. Cụ thể hơn, trào ngược dạ dày xuất hiện do hơi bị dồn theo chiều ngược so với bình thường dẫn đến tình trạng đầy hơi. Táo bón ở trẻ là hiện tượng ứ phân làm vi trùng sinh hơi trong đại tràng, khiến trẻ sơ sinh bị đầy bụng xì hơi nhiều, chướng bụng, khó tiêu. Còn tiêu chảy do chất điện giải trong cơ thể bị hạ thấp làm cho trẻ sơ sinh đầy bụng khó tiêu.

2.3. Bé không dung nạp đường lactose trong sữa

Tình trạng trẻ sơ sinh đầy bụng quấy khóc còn có thể bắt nguồn từ hội chứng không dung nạp đường lactose trong sữa. Nguyên nhân của hội chứng này là do cơ thể của trẻ không có đủ lượng enzyme lactase để hấp thụ đường lactose có trong sữa.

2.4. Do việc dùng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh tiêu diệt các lợi khuẩn, làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Điều này dẫn đến sự suy giảm về khả năng tiêu hóa, hấp thu, miễn dịch và làm cho bụng trẻ sơ sinh bị chướng kèm theo các triệu chứng khác như tiêu chảy, táo bón,...

>> Xem thêm: Bé uống kháng sinh bị tiêu chảy mẹ nên làm gì?

2.5. Do chế độ ăn uống của mẹ

Chế độ ăn uống của mẹ có tác động trực tiếp đến hệ tiêu hóa của con khiến trẻ sơ sinh bị chướng bụng đầy hơi. Cụ thể, nếu mẹ ăn quá nhiều thực phẩm gây đầy hơi, chướng bụng thì trẻ cũng sẽ có biểu hiện sức khỏe tương tự. Do đó, mẹ nên tránh ăn nhiều các loại thực phẩm như bơ, đào, lê, cam, bắp cải bruxen, súp lơ, yến mạch,... để không làm ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của con và tránh tình trạng trẻ sơ sinh bị khó tiêu.

>> Xem thêm: Trẻ sơ sinh bị đầy bụng, mẹ nên ăn gì và kiêng gì?

2.6. Thay đổi chế độ ăn đột ngột

Khi bé bước vào giai đoạn ăn dặm (từ khoảng 6 tháng tuổi), hệ tiêu hóa vốn chỉ quen với sữa phải làm quen dần với thức ăn rắn và phức tạp hơn. Nếu việc thay đổi diễn ra quá nhanh hoặc thực phẩm lựa chọn chưa phù hợp, có thể gây ra tình trạng bé sơ sinh bị đầy hơi, chướng bụng và các vấn đề rối loạn tiêu hóa khác.

>> Xem thêm: Đặc điểm nhận biết trẻ không hợp sữa công thức

2.7. Bú không đúng cách

Một trong những nguyên nhân phổ biến khác khiến trẻ sơ sinh bị đầy hơi quấy khóc là do bú không đúng cách. Khi bé bú quá nhanh hoặc ngậm núm vú chưa khớp, sẽ dễ nuốt nhiều không khí vào bụng cùng với sữa. Lượng hơi này tích tụ lại trong đường ruột gây ra các dấu hiệu đầy hơi ở trẻ sơ sinh như bụng căng, bé xì hơi nhiều, ọc sữa, ngủ không yên và thường xuyên quấy khóc sau khi bú.

2.8. Một số nguyên nhân khác

Trẻ sơ sinh chướng bụng, đầy hơi còn có thể do khoảng cách giữa các cữ sữa quá gần nhau làm cho hệ tiêu hóa bị quá tải. Hoặc trẻ mắc hội chứng Colic cũng có thể khiến trẻ sơ sinh khó tiêu, chướng bụng, thường khởi phát từ 3 tuần tuổi và kéo dài hơn 3 giờ/ngày hoặc hơn 3 ngày/tuần.

3. Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị chướng bụng đầy hơi và khó tiêu là gì?

Để nhận biết dấu hiệu trẻ sơ sinh bị đầy hơi, chướng bụng và khó tiêu, mẹ có thể quan sát một số biểu hiện sau:

• Trẻ ợ nhiều hơn hoặc đi kèm với nôn trớ.
• Bị chướng, sưng phù bụng do áp lực trong dạ dày và đường ruột tăng lên.
• Nôn trớ sau ăn do dị ứng sữa.
• Thường xuyên xì hơi vì hơi thừa bị đẩy xuống đường ruột với áp lực mạnh.
• Quấy khóc nhiều hơn, ngủ không sâu giấc vì trẻ cảm thấy khó chịu.
• Trẻ ít đi ngoài hoặc đi ngoài phân lỏng.

4. Mách mẹ cách chữa đầy hơi, khó tiêu, chướng bụng ở trẻ hiệu quả

Khi nhận thấy triệu chứng đầy hơi ở trẻ sơ sinh, cha mẹ nên nhẹ nhàng vỗ về để giúp con cảm thấy dễ chịu hơn. Đồng thời, hãy theo dõi kỹ tình trạng sức khỏe tổng thể của bé như quan sát phân và theo các triệu chứng bất thường khác như nôn trớ, bỏ bú hay quấy khóc kéo dài không.

Ngoài ra, mẹ có thể áp dụng cách chữa đầy hơi cho trẻ sơ sinh dưới đây để giúp bé giảm đầy bụng, hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.

4.1. Chú ý chế độ dinh dưỡng của trẻ

Trong những năm đầu đời, hệ tiêu hóa của bé còn non yếu, chưa trưởng thành. Vì vậy, nguồn dinh dưỡng của bé không chỉ cần đầy đủ năng lượng và vi chất mà còn phải dễ tiêu hóa, hấp thu nhanh chóng và đạt hiệu quả miễn dịch. Để cải thiện tình trạng đầy hơi cho trẻ sơ sinh, mẹ nên:

- Điều chỉnh chế độ ăn của mẹ

Với trẻ bú mẹ, các biểu hiện đầy hơi ở trẻ sơ sinh còn có thể do ảnh hưởng từ sữa mẹ. Vì thế, nếu nhận thấy con thường xuyên gặp tình trạng trên, mẹ cần chú ý đến chế độ ăn tránh tiêu thụ thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, đồng thời hạn chế ăn cam, quýt, bắp cải, súp lơ,... vì có thể làm trẻ bị đầy hơi, chướng bụng nhiều hơn.

- Chọn sữa tốt cho tiêu hóa của trẻ

Với bé uống sữa công thức bị đầy hơi, chướng bụng mẹ nên thay đổi loại sữa khác cho con. Theo đó, mẹ nên ưu tiên lựa chọn loại sữa có đạm mềm nhỏ, tự nhiên giúp bé dễ tiêu hóa và hấp thu.

Bên cạnh đó, mẹ cũng nên cân nhắc chọn sữa có chứa các dưỡng chất tốt cho sức khỏe đường ruột của con vì hệ tiêu hóa bé còn non yếu. Điển hình Milk Lipid Complex (hỗn hợp chất béo tự nhiên), HMO (Human Milk Oligosaccharides), chất xơ GOS (Galacto-oligosaccharides) và lợi khuẩn Probiotics. Không chỉ cung cấp năng lượng, những dưỡng chất này còn giúp bé dễ dàng tiêu hóa - hấp thu dinh dưỡng, đồng thời bảo vệ bé khỏe mạnh với 3 “tầng” đề kháng:

• Ngăn chặn hại khuẩn, vi-rút xâm nhập vào đường ruột. (1)
• Gia tăng lợi khuẩn, nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh và củng cố hàng rào thành ruột. (2)
• Ức chế và tiêu diệt vi khuẩn, vi-rút gây bệnh, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng ở trẻ. (3)

Khi có đường ruột khỏe mạnh, bé sẽ hấp thu tối ưu dinh dưỡng và giảm nguy cơ đầy hơi, chướng bụng,... đồng thời tăng cường đề kháng cơ thể vững vàng bởi có tới 70% hệ miễn dịch nằm tại đường ruột. Nhờ đó, bé yêu sẽ có nền tảng sức khỏe tốt để phát triển tối ưu về thế chất và trí não.

- Tăng lượng chất xơ trong khẩu phần ăn: Nếu trẻ ăn dặm, mẹ hãy chọn thực phẩm giàu chất xơ cho bé như lê, gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt và rau bina. Ngoài ra, mẹ hãy thử tăng cường uống nước để bé có thể đi ngoài dễ dàng hơn.

4.2. Điều chỉnh lượng sữa

Cha mẹ nên thường xuyên theo dõi lượng sữa mà con bú để đảm bảo bé không bị bú quá nhiều hoặc quá ít. Việc bú quá no có thể khiến trẻ sơ sinh bị đầy hơi, chướng bụng, nôn trớ, trong khi bú không đủ lại làm bé đói, quấy khóc và mệt mỏi.

Để nhận biết bé đã bú đủ hay chưa, cha mẹ có thể dựa vào các dấu hiệu như: bé bú khoảng 20 - 30 phút mỗi lần, có vẻ hài lòng và ngủ ngon sau khi bú, số lượng tã ướt đạt khoảng 6 - 8 cái/ngày từ ngày thứ 5 sau sinh, và bé tăng cân đều đặn theo tháng. Việc theo dõi các dấu hiệu này sẽ giúp điều chỉnh hợp lý lượng sữa cho con, góp phần hạn chế tình trạng đầy hơi, khó tiêu ở trẻ nhỏ.

4.3. Cho bé bú đúng tư thế

Cho con bú đúng tư thế cũng là một trong những cách trị đầy hơi ở trẻ sơ sinh hiệu quả. Bởi tư thế đúng sẽ giúp hạn chế bé nuốt phải nhiều khí khi bú. Theo đó, khi cho bé bú, mẹ nên giữ đầu bé cao hơn dạ dày. Nếu cho bé bú bình, mẹ nên nghiêng bình để sữa ngập núm vú.

4.4. Chườm nóng

Mẹ có thể dùng khăn ấm để chườm nóng vùng bụng để giảm cảm giác chướng bụng hoặc biểu hiện trẻ sơ sinh bị đầy hơi. Cách thực hiện như sau:

• Mẹ lấy 2 chiếc khăn tay và nhúng vào nước nóng để làm ấm. Sau đó mẹ vắt khô khăn, kiểm tra độ nóng vừa phải để không làm bỏng da của trẻ. Tiếp đến, mẹ gấp một chiếc khăn lại và đặt lên vùng bụng của bé, còn chiếc khăn kia quấn quanh bụng bé để cố định chiếc khăn thứ nhất.
• Mẹ nên lưu ý mọi thao tác cần phải thực hiện nhẹ nhàng, khăn không quá nóng và quấn khăn không quá chặt.

4.5. Massage bụng cho trẻ

Massage cũng là cách chữa đầy bụng cho trẻ sơ sinh giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn. Theo đó, mẹ có thể dùng các đầu ngón tay xoa nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ từ lỗ rốn ra ngoài bụng của trẻ. Tuy nhiên, cần lưu ý chỉ nên thực hiện massage bụng cho trẻ sau khi ăn khoảng 30 phút. Tuyệt đối không nên massage ngay khi trẻ vừa mới ăn xong.

4.6. Giúp trẻ ợ hơi

Bạn có thể áp dụng nhiều cách giúp trẻ sơ sinh hết đầy hơi hiệu quả. Chẳng hạn như sau khi bú, không nên cho bé nằm ngay mà nên giữ bé ở tư thế thẳng, có thể bế bé ngả đầu trên vai mẹ rồi nhẹ nhàng xoa lưng theo chiều kim đồng hồ để hỗ trợ bé ợ hơi. Ngoài ra, mẹ cũng có thể đặt bé ngồi trên đùi, một tay giữ cằm bé, tay còn lại vỗ nhẹ hoặc xoa lưng nhằm giúp bé đẩy hơi ra ngoài dễ dàng hơn.

4.7. Giúp bé cử động chân đạp xe

Thêm một cách trị đầy hơi ở trẻ sơ sinh hiệu quả, đơn giản tại nhà đó là thực hiện động tác đạp xe. Theo đó, mẹ chỉ cần đặt bé nằm ngửa rồi đưa một bé kéo ngược lên ngực và chân kia đẩy xuống. Mẹ lặp lại tuần tự như động tác đạp xe sẽ giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ đẩy lượng khí dư thừa trong bụng ra ngoài, giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn.

4.8. Bổ sung men vi sinh

Bổ sung men vi sinh theo chỉ định của bác sĩ cũng là một cách chữa đầy hơi ở trẻ sơ sinh. Men vi sinh là sản phẩm có chứa lợi khuẩn, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và hỗ trợ điều trị chứng đầy hơi, chướng bụng, táo bón và tiêu chảy ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, việc bổ sung men vi sinh cho trẻ cần có sự chỉ định của bác sĩ, mẹ không nên tự ý cho con uống. Vì nếu bổ sung men vi sinh sai cách có thể dẫn đến tổn thương hệ tiêu hóa của con.

4.9. Một số cách giảm đầy hơi, khó tiêu khác

Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể áp dụng thêm một số cách xử lý trẻ sơ sinh bị đầy hơi, khó tiêu khác như sau:

Cho bé nằm nghiêng qua phải

Để chống đầy hơi cho trẻ sơ sinh, cha mẹ nên cho bé nằm nghiêng sang phải (khi còn thức) sau khi bú hoặc ăn giúp quá trình chuyển hóa thức ăn từ ruột non sang ruột già của bé diễn ra thuận lợi. Nhờ đó mà tình trạng nôn trớ của bé sẽ được giảm đáng kể.

Đung đưa bé trong vòng tay

Nếu thấy có biểu hiện đầy hơi ở trẻ sơ sinh làm con khó chịu, mẹ hãy ôm và đung đưa bé trong vòng tay. Hành động lặp đi lặp lại này sẽ giúp bé dễ dàng “xì hơi”, từ đó cảm thấy dễ chịu hơn và không còn quấy khóc.

Ăn thực phẩm giàu axit béo omega 3

Tía tô đất tự nhiên và các loại thực phẩm giàu axit béo omega 3 (dầu cá, cá hồi) có thể giúp giảm viêm đường ruột và giảm triệu chứng trẻ sơ sinh đầy hơi chướng bụng. Do đó nếu bé đã có thể ăn được, mẹ hãy sử dụng các nguyên liệu trên để chế biến thành các món ăn cho bé nhé.

5. Mẹo phòng ngừa chướng bụng ở trẻ sơ sinh

Bên cạnh nắm vững các cách chữa đầy hơi cho bé sơ sinh trên, cha mẹ cũng nên chủ động phòng ngừa tình trạng này cho bé bằng cách:

• Chia nhỏ các cữ bú để trẻ có thời gian tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất.
• Tìm hiểu thành phần dinh dưỡng của sữa để chọn sản phẩm có đạm dễ tiêu dễ hấp thu cũng như bổ sung các dưỡng chất có lợi cho hệ tiêu hóa của trẻ. Đồng thời pha chế đúng cách, nhằm giúp việc tiêu hóa của trẻ diễn ra suôn sẻ.
• Bổ sung vào chế độ ăn uống của mẹ nhiều rau củ, hoa quả chứa các khoáng chất tốt cho tiêu hóa.

6. Khi nào nên đưa trẻ bị chướng bụng đến gặp bác sĩ?

Nếu chăm sóc và áp dụng đúng cách chữa đầy bụng ở trẻ sơ sinh thì đa phần tình trạng này sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, trong trường hợp trẻ sơ sinh bị chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu và kèm theo các dấu hiệu khác như (tiêu chảy, táo bón không rõ nguyên do, phân có màu lạ, sốt cao, đi ngoài ra máu, trẻ quấy khóc bỏ bú), cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ để tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời.

7. Câu hỏi thường gặp

Trong quá trình tìm hiểu trẻ sơ sinh đầy bụng phải làm sao hay bé 2 tháng tuổi bị chướng bụng đầy hơi có sao không, nhiều cha mẹ còn gặp phải một số thắc mắc sau:

7.1. Trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi bị đầy bụng là do đâu?

Đa phần trẻ sơ sinh nói chung hay bé từ 1 tháng đến bé 3 tháng bị đầy hơi khó tiêu – chủ yếu do hệ tiêu hóa của con còn non nớt và chưa hoàn thiện. Ngoài ra, còn do các nguyên nhân thường gặp khác như bé nuốt phải không khí khi bú, hoặc trẻ bị dị ứng với một số thành phần trong sữa mẹ/ sữa công thức.

7.2. Chướng bụng, đầy hơi ở trẻ sơ sinh bao lâu hết?

Tình trạng chướng bụng, đầy hơi ở trẻ sơ sinh thường tự khỏi sau vài giờ đến vài ngày, tùy thuộc vào từng bé và nguyên nhân gây ra. Đa phần triệu chứng sẽ giảm đi khi thay đổi cách cho con ăn và áp dụng đúng cách trị đầy hơi chướng bụng cho trẻ sơ sinh như massage bụng, chườm ấm.

7.3. Có mẹo dân gian nào chữa đầy hơi cho trẻ sơ sinh không?

Mẹo dân gian chữa đầy hơi cho trẻ sơ sinh bao gồm massage bụng, chườm ấm, vỗ ợ hơi sau khi bú, đắp lá trầu không hoặc sử dụng vỏ cam, quýt, gừng đun nước cho bé uống. Nhưng cha mẹ lưu ý khi áp dụng cách trị chướng bụng cho trẻ sơ sinh này cần phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện, nhất là với trẻ dưới 6 tháng tuổi.

7.4. Trẻ sơ sinh bị đầy bụng không đi ngoài do đâu?

Trẻ sơ sinh đầy bụng xì hơi nhưng không đi ngoài thường bắt nguồn từ hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện. Bé có thể nuốt nhiều không khí trong lúc bú hoặc khóc hoặc ăn nhiều hơn khả năng tiêu hóa của cơ thể. Để cải thiện tình trạng trẻ sơ sinh hay bị đầy hơi, mẹ nên cho bé bú đúng tư thế, thực hiện vỗ ợ hơi sau mỗi cữ bú và massage nhẹ nhàng vùng bụng để hỗ trợ nhu động ruột, giúp bé dễ đi ngoài hơn.

Đến đây mong rằng đã giúp cha mẹ biết dấu hiệu trẻ sơ sinh bị chướng bụng đầy hơi là như thế nào và có hướng xử lý phù hợp. Trong đa số trường hợp, trẻ sơ sinh bị đầy hơi chướng bụng có thể cải thiện tại nhà nhờ chăm sóc đúng. Tuy nhiên, nếu áp dụng các cách xử lý nhưng tình trạng của bé không thuyên giảm hoặc kèm theo sốt, nôn, bỏ bú… cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ để được thăm khám kịp thời.

Tài liệu tham khảo

(1) HMO (2’FL): Giúp hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn có hại (Lewis và cộng sự, 2015); (Reverri và cộng sự, 2018).

(2) GOS & HMO (2’FL): Giúp nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh và hàng rào thành ruột (Ben và cộng sự 2008), (Lindner và cộng sự, 2023).

(3) Prebiotics and Probiotics: Giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng (Sazawal và cộng sự, 2010).