Bé bị tiêu chảy: Nguyên nhân, dấu hiệu, xử lý & phòng ngừa

1. Tiêu chảy ở trẻ em là tình trạng gì?

Trẻ em bị tiêu chảy là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng, nhiều nước, với tần suất cao hơn bình thường. Cụ thể, trẻ được coi là bị tiêu chảy khi đi ngoài hơn 3 lần/ ngày (đối với trẻ lớn) và hơn 5 - 6 lần/ ngày (đối với trẻ nhỏ).

2. Phân loại tình trạng trẻ bị tiêu chảy

Tình trạng trẻ bị đi ngoài nhiều có thể được phân thành các dạng khác nhau, bao gồm:

• Tiêu chảy cấp tính: Bé bị tiêu chảy kéo dài 1 hoặc 2 ngày. 
• Tiêu chảy mãn tính: Trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh tiêu chảy kéo dài hơn, trên 14 ngày.
• Tiêu chảy có nhầy máu trong phân: Đây là một biểu hiện nguy hiểm, khiến trẻ dễ bị mất nước và chất điện giải cấp tính. Do đó, phụ huynh phải đưa con đi khám để có giải pháp điều trị kịp thời.

3. Nguyên nhân khiến bé bị tiêu chảy

Bé tiêu chảy có thể do bị nhiễm trùng đường ruột (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng xâm nhập), dị ứng thực phẩm, rối loạn tiêu hóa… Cụ thể nguyên nhân là:

3.1. Nhiễm trùng đường ruột

Có nhiều loại vi trùng được xem là tác nhân khiến đường ruột của trẻ bị nhiễm trùng, như:

• Virus: Một số loại virus như Rotavirus và Enterovirus thường gây tiêu chảy, nôn ói ở trẻ, đặc biệt phổ biến vào mùa đông, xuân hoặc hè. Trẻ sơ sinh dễ mất nước nếu không được bù đủ chất lỏng.
• Vi khuẩn: Các vi khuẩn như E. coli, Salmonella, Shigella… thường gây tiêu chảy do ngộ độc thực phẩm, khiến trẻ nôn và đi ngoài phân lỏng chỉ sau vài giờ nhiễm.
• Ký sinh trùng: Một số ký sinh trùng như Giardia và Cryptosporidium cũng là tác nhân gây tiêu chảy ở trẻ em.

3.2. Nguyên nhân khác

Ngoài ra, bé bị đi ngoài nhiều còn có thể đến từ các yếu tố sau:

• Ăn quá nhiều đường (đồ ngọt, nước trái cây đóng chai).
• Dị ứng thực phẩm.
• Không dung nạp đường (Lactose, Fructose, Sucrose).
• Dụng cụ ăn uống không đảm bảo vệ sinh.
• Chăm sóc chưa đúng cách hoặc mắc các bệnh về đường ruột như Celiac, viêm ruột, viêm dạ dày hay viêm loét đại tràng.

Thông tin thêm:

• Mẹo chữa đầy bụng, khó tiêu ở trẻ
• Trẻ bị viêm nhiễm đường ruột, bố mẹ cần làm gì?
• Rối loạn tiêu hóa ở trẻ em: Nguyên nhân và cách khắc phục

4. Nhận biết dấu hiệu trẻ bị tiêu chảy

Để sớm có biện pháp trị tiêu chảy cho bé, cha mẹ nên nhận biết và theo dõi triệu chứng tiêu chảy ở trẻ em như sau:

• Khi bé bị tiêu chảy, số lần bé đi ngoài tăng nhiều hơn so với bình thường.
• Phân trẻ bị tiêu chảy lợn cợn, có mùi tanh, có bọt, màu sắc bất thường và có thể lẫn với chất nhầy hoặc máu.
• Sốt hoặc ớn lạnh.
• Trẻ bị biếng ăn.
• Trẻ tiêu chảy có kèm triệu chứng đầy hơi, buồn nôn và nôn trớ.
• Trẻ có dấu hiệu mất nước như môi khô, mắt trũng, tiểu ít,...

Xem ngay: Trẻ bị tiêu chảy kèm nôn trớ có nguy hiểm không?

5. Trẻ em bị tiêu chảy có thể gặp biến chứng gì?

Mất nước là biến chứng thường gặp khi trẻ bị tiêu chảy. Nếu tiêu chảy ở mức độ nhẹ, tình trạng mất nước thường không đáng kể. Tuy nhiên, với các trường hợp tiêu chảy vừa đến nặng, bé có thể bị mất nước nhiều và dẫn đến co giật, tổn thương não, thậm chí tử vong nếu không được xử lý kịp thời.

Một số dấu hiệu cho thấy trẻ đang bị mất nước nặng như:

• Chóng mặt, choáng váng.
• Miệng khô, lưỡi trắng.
• Ít đi tiểu hoặc nước tiểu có màu vàng sẫm.
• Mắt trũng sâu bất thường.
• Ít hoặc không có nước mắt khi khóc.
• Chán ăn, bỏ bú, dẫn đến nguy cơ suy dinh dưỡng.

6. Trẻ tiêu chảy có nguy hiểm không?

Tiêu chảy, đặc biệt ở trẻ nhỏ, có thể gây nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời, do nguy cơ mất nước, rối loạn điện giải và suy dinh dưỡng cấp tính.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm toàn cầu ghi nhận khoảng 3 - 5 triệu ca mắc bệnh tả - một trong những nguyên nhân tiêu chảy nghiêm trọng và gây ra 100.000 - 120.000 ca tử vong. Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có khoảng 500.000 - 700.000 trường hợp tiêu chảy cấp được báo cáo. Con số này cho thấy mức độ phổ biến và tiềm ẩn rủi ro lớn của bệnh tiêu chảy, đặc biệt là trẻ nhỏ khi hệ tiêu hóa và sức đề kháng còn yếu.

7. Khi nào cần đưa trẻ bị đi ngoài tiêu chảy đến gặp bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Tiêu chảy kéo dài hơn 3 ngày.
• Đi ngoài phân lỏng liên tục, trên 2 lần mỗi giờ.
• Phân bé bị tiêu chảy có lẫn máu.
• Trẻ đau bụng dữ dội, quấy khóc không dứt.
• Có biểu hiện bỏ bú, nôn ói.
• Dấu hiệu mất nước: khô miệng, ít tiểu, chóng mặt, mệt lả, đánh trống ngực…
• Sốt cao liên tục trên 38,5°C.
• Biểu hiện nặng khác: thở nhanh, mệt, vã mồ hôi, ngủ li bì hoặc lơ mơ.

Dành cho bạn: Trẻ sơ sinh đi ngoài có mùi thối do đâu, có nguy hiểm không?

8. Bác sĩ chẩn đoán tiêu chảy ở trẻ em như thế nào?

Để tìm ra nguyên nhân khiến trẻ em bị tiêu chảy, bác sĩ thường thực hiện các bước chẩn đoán sau:

• Hỏi chi tiết về thực phẩm hoặc đồ uống mà trẻ đã sử dụng gần đây.
• Ghi nhận các triệu chứng đi kèm như sốt, nôn, mất nước, bỏ bú hoặc bỏ ăn.
• Đánh giá tần suất đi ngoài và đặc điểm phân (chẳng hạn như phân tiêu chảy của bé loãng nhiều hay ít, có lợn cợn, có máu hay không).
• Lấy mẫu phân xét nghiệm để xác định chính xác loại vi sinh vật gây bệnh.

9. Trẻ bị tiêu chảy nên làm gì? Những cách điều trị tiêu chảy ở trẻ em

Trẻ em bị tiêu chảy phải làm sao là băn khoăn của không ít cha mẹ. Theo đó, việc cần làm khi bé bị tiêu chảy là bù nước và điện giải để tránh mất nước, đồng thời theo dõi dấu hiệu nguy hiểm để đưa trẻ đi khám kịp thời. Nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi tiêu chảy cấp, cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Trong quá trình chăm sóc trẻ bị tiêu chảy, cha mẹ cũng áp dụng đúng cách như sau:

9.1. Bù điện giải và nước cho trẻ

Bù nước là giải đáp cho câu hỏi trẻ bị tiêu chảy nên làm gì. Mẹ có thể sử dụng Oresol để cân bằng điện giải cho trẻ, nhưng cần lưu ý pha đúng tỷ lệ và theo hướng dẫn của nhà sản xuất trên bao bì.

Cách cho trẻ tiêu chảy uống Oresol:

Nên cho bé uống Oresol thay nước, uống từ 50 - 100ml sau mỗi lần tiêu chảy và lưu ý chỉ sử dụng dung dịch này trong vòng 24 giờ.
Trong trường hợp bé 1 - 2 tuổi bị tiêu chảy, ngoài uống dung dịch Oresol, mẹ cũng có thể thay bằng nước súp, nước cơm, nước hoa quả không đường hoặc nước dừa.

9.2. Vệ sinh sạch sẽ cho con

Em bé bị tiêu chảy cần được vệ sinh cơ thể, tay chân sạch sẽ để tránh nhiễm khuẩn. Ngoài ra, cha mẹ cũng nên vệ sinh núm vú, đồ chơi của con và nhớ rửa tay khi chăm sóc bé. Để tránh lây lan vi khuẩn, cha mẹ cần xử lý chất thải và vệ sinh môi trường xung quanh, đồ vật của bé cẩn thận bằng cồn hoặc các dung dịch vệ sinh nhà cửa chuyên dụng.

9.3. Xây dựng chế độ ăn phù hợp

Với trẻ lớn, tiêu chảy có thể khiến con chán ăn, nhưng mẹ không nên quá lo lắng hay ép con ăn. Cách xử lý khi trẻ bị tiêu chảy lúc này là hãy chia nhỏ bữa, cho con ăn ít với đồ ăn mềm, lỏng, dễ nuốt; đồng thời bổ sung thực phẩm tốt cho tiêu hóa của con như chuối, cam, xoài, đu đủ.

Còn đối với trẻ nhỏ, mẹ hãy cố gắng cho con bú nhiều hơn, để bổ sung điện giải và chất dinh dưỡng, tránh tình trạng trẻ bị mất nước. Trường hợp không có sữa mẹ thì sữa công thức là một giải pháp thay thế phù hợp để cải thiện tình trạng bé bị tiêu chảy. Tuy nhiên, mẹ nên ưu tiên sản phẩm có đạm mềm, nhỏ, tự nhiên, giúp trẻ hấp thu tốt và dễ tiêu hóa.

9.4. Một số mẹo dân gian hỗ trợ trị tiêu chảy cho bé

Mẹ có thể tham khảo một số mẹo dân gian sau để hỗ trợ cải thiện tình trạng trẻ em bị tiêu chảy. Tuy nhiên, cần lưu ý nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện và chỉ áp dụng cho những trẻ lớn.

• Trà vỏ cam: Mẹ rửa sạch vỏ cam, hãm với nước nóng như pha trà trong 20 phút, rồi cho bé uống giúp làm dịu triệu chứng tiêu chảy.
• Trà hoa cúc: Hoa cúc chứa tanin có tác dụng chống tiêu chảy. Mẹ có thể ngâm 1 thìa cà phê hoa cúc và vài lá bạc hà trong nước sôi khoảng 15 phút, sau đó cho trẻ uống 2 - 3 lần trong ngày.
• Súp cà rốt: Cà rốt giàu pectin, khi vào ruột sẽ tạo thành chất keo giúp làm dịu nhu động ruột, giảm tiêu chảy và hỗ trợ phục hồi niêm mạc.
• Nước lá ổi, gừng và vỏ quýt: Dùng 20g gừng tươi, 20g búp ổi non, 10g vỏ quýt khô sắc với 2 lít nước đến khi còn 500ml, chia làm 2 lần cho trẻ uống trong ngày để hỗ trợ tiêu hóa.

Có thể bạn quan tâm: Trẻ uống kháng sinh bị tiêu chảy, đi ngoài phải làm sao?

10. Một số lưu ý khi chăm sóc bé bị tiêu chảy tại nhà

Sau khi đã biết trẻ bị tiêu chảy làm sao cho hết, khi chăm sóc con cha mẹ cũng lưu ý nên:

• Cho bé ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để hệ tiêu hóa không bị quá tải.
• Không kiêng khem quá mức khiến trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng.
• Tránh cho trẻ ăn thực phẩm chứa nhiều đường hoặc chất béo vì có thể gây khó tiêu và giảm khả năng hấp thu.
• Không dùng nước giải khát công nghiệp thay nước bù điện giải.
• Hạn chế cho trẻ ăn rau thô (như măng, rau cần) và tinh bột nguyên hạt (như ngô, đỗ) vì khó tiêu hóa.
• Quan sát tần suất đi ngoài, màu sắc phân bé tiêu chảy, dấu hiệu mất nước và bất thường khác để đưa bé đi khám kịp thời nếu cần.
• Tránh tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy khi chưa có chỉ định của bác sĩ, vì một số loại thuốc có thể gây hại cho trẻ nhỏ.

11. Bí quyết phòng ngừa tiêu chảy trẻ em

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể lặp đi lặp lại nhiều lần trong năm. Để phòng tránh điều này, cha mẹ cần:

• Đảm bảo bé rửa tay sạch sẽ và thường xuyên, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
• Giữ các bề mặt phòng tắm như bồn rửa và bồn cầu sạch sẽ.
• Rửa sạch trái cây và rau quả trước khi ăn.
• Lau sạch quầy bếp và dụng cụ nấu nướng sau khi chúng tiếp xúc với thịt sống, đặc biệt là thịt gia cầm.
• Làm lạnh tất cả thức ăn sau khi mua về càng sớm càng tốt. Thức ăn cho bé phải đảm bảo nấu chín.
• Đảm bảo trẻ uống nước đã đun sôi hoặc nước tinh khiết, hạn chế nước ngọt và nước trái cây có đường.
• Bảo quản và rã đông thực phẩm đúng cách để tránh nhiễm khuẩn.
• Chủ động đưa trẻ đi tiêm vắc xin phòng virus Rota để ngăn ngừa tiêu chảy do virus gây ra.
• Đối với sữa, mẹ cũng nên chọn sản phẩm của thương hiệu uy tín, nguồn gốc rõ ràng, đặc biệt chứa đạm mềm nhỏ để giúp bé êm bụng, dễ tiêu hóa - dễ hấp thu.

Tìm hiểu: Top sữa dành cho trẻ đường ruột kém, hỗ trợ tiêu hóa tốt

12. Câu hỏi thường gặp

Ngoài câu hỏi phổ biến trẻ bị tiêu chảy phải làm gì, trong quá trình chăm sóc bé, nhiều cha mẹ còn thắc mắc về một số vấn đề khác như:

12.1. Trẻ bị tiêu chảy không chịu ăn phải làm sao?

Khi trẻ nhỏ bị tiêu chảy và có dấu hiệu biếng ăn, cha mẹ không nên ép con ăn mà nên chia nhỏ khẩu phần thành nhiều bữa trong ngày, lựa chọn các món ăn mềm, lỏng, dễ tiêu như cháo loãng, súp, cơm nhão, khoai tây nghiền… Việc này giúp hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động nhẹ nhàng hơn, đồng thời đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất trong quá trình hồi phục.

12.2. Trẻ bị tiêu chảy ra nước không nên ăn gì?

Trẻ đang tiêu chảy, đặc biệt khi đi ngoài phân lỏng như nước, mẹ cần tránh cho bé ăn thức ăn chứa nhiều đường (kẹo, bánh ngọt, nước trái cây công nghiệp), đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, nước ngọt có gas, rau thô như măng, rau cần và các loại tinh bột nguyên hạt như ngô, đỗ…

Bé bị tiêu chảy là tình trạng phổ biến nhưng nếu không xử lý đúng cách có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, cha mẹ cần trang bị kiến thức để nhận biết sớm các dấu hiệu, xử lý kịp thời và chủ động phòng ngừa cho bé. Đừng quên duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, vệ sinh ăn uống và tiêm phòng đầy đủ để giúp con luôn khỏe mạnh.